This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct
to make the world's books discoverablc onlinc.
It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct
to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc
publishcr to a library and fmally to you.
Usage guidelines
Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. Wc also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
About Google Book Search
Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb
at|http://books.qooqle.com/|
#s*
•/
K\.^^^ '
«■:
PATROLOGIiE
CURSUS COMPLETUS
tlTB
BIBLIOTHECA DNIVBRSALIS, INTEURA, UNIFOKMIS, COMMODA, OECONOMICA,
)MNIUIf S8. PATRUM, DOGTOBUU SGRIPTORUMQUE EGGLESIASTIGORUM
QUI
AB JEYO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
ploaukaont;
RECUSIO CHR0N0L06ICA
OMMUM OUifi EXSTITEKE MUNlJMENTOKlIM CATllOLICiC tnADITlONlS PER DUODECUl PRIORA
ECCLESIilC SiECULA,
lUITA RDITIONRS ACCUftATISSIIIAg, INTBR 8R CUMQUK NONNUI.LIS COOICIBUg IIANU8CRIPTIS COLLATAgj
PBRQUAM DII.IGKNTRII CASTICATA;
ilggRRTATIONIBUS, COMMBirrARIlg LKCTIONIBUSQrB TARIANTIBUS GONTiNBflTBR ILLUSTilATA ;
OMIIIBOS OPBRIBUS PO»T AMPU88IMA8 BDITI0NE8 QU.« TRIBfiS NOVIgSIHIS SiECULIg DRBBNTUR ABgOLUTAS
DBTRCT», AUCTA; INDICIBOg PARTICULARIBUg ANALTTICig, glNGULOg glVB tOMOg, glVB AUCTORRg ALICUIUg MOMBNTI
gUBBBQUBNTIBUg» DONATA; CAPITOLIi INTRA IPgUM TBITUM RITB DlgPOilTlg, NECNOM BT TITULIg 8IN6ULARUM PACINARUM MARGINBM gUPBBIORSM
DlgTINGUBNTIBUg 8UBIBCTAMQUB MATBRIAM glCNIFICANTIBUg, ADORNATA; OPERIBUg CUM DUBIIS^TOM APOCRTPHIi, ALIQUA TBRO AUCTORITATB IN ORDINB AD TRADITIONBM
BCCLBilAgTlCAM POLLRNTIBUg, AMPUPICATA;
innVIJmilJlBILIBro INDICIBUB LOCUPLBTATA ; SED, PR^ERTIM I»U0HU8 IMMBNSIS ET CBNBRALIBUg, ALTERO
gCILICKT UERUM, QUO CON8ULT0, QUIDQUIB NON gOLUI|\TALlg TALISVE PATER, VERUM AUTEM UNUSQUIgQUB
PATRUM, ABSQUE ULLA EICEPTIONE, IN QUODLIBBT TIIBMA gCRIPgERIT, UNO INTUlTU CONgPIClATUR ;
ALTFMO SCRIPTUHiE SAGRifi, BX QUO LBCTORI COMPBRIRB glT OBVIUM QUINAM PATRI-:g ET
IN QUIBOg OPBRUM gUORUM LOCIi ilNGULOg glNOULORDM LIBROKUM gCRiPTURA \ER8Ug, A
PRIMO GENESEOg USQUB AD NOVISSIMUM APOCALTPSIS, COHMENTATI glNt.
BimO AOCURATIgglMA, CiCTBRlgQUB OMNIBUg PACILB ANTBPONBNDA, gl PERPBNDANTUR : CHARACTRRUM NITIMTAg
CHARTiB QtALlTAg, INTBGRlTAg TBXTUg, PBRFBGTIO GORRECTIONIg , OPERUH RECUgORUM TUH VARIRTAg
TUH NUHBRUg, PORMA VOLUHINUH PERQUAM COHMODA 8IBIQUK IN TOTO OPERlS DECURSU C0N8TANTKR
ilHIUStPBBTIi BIIGUITAg, PRiKSERTIHQUB ISTA COLLBCTiO, UNA, HBTUODICA ET CIIRONOLOGICA,
g8XCBHT0«UH FBAGMENTOBUH OPUgCULORUMQUK IIACTENUg HIC ILLIC 8PARgORUM ,
PRIMOM AUTBM IH NORTRA BIBUOtHBCA , KX OPBRIBUg AD OHNBg iBTATEi ,
LOCOi, MKUAS FORHAiQUB PBBTINBNTIBUg , COADUNAtOROH.
SERIES PRIMA,
n QUA PRODKUirr PATRES, DOCTOHKS 8r.HIPT0HESUUK EGCLESIiB LATIRA
A TERTULLIAMO AD (illEGORIUM MAGNUM.
AGCURAriTE J.-P. MIGNE,
SIVB €UMIIIJ1i COMPLBTOHOM III illlGULOi iCIBHTIiB BCCLKiUiTICiB BAtfOi BDITOBt.
PATBOLOGIA, AD INiTAR IPglUg BCGLB81JB, DUABUS PARTIBUS CONStAT glHUL AC DIVIDITUR, ALIA NEHPK LATINA, ALIA GRjBCO-LATINA. ILLA PBRITOg BXARATA, NOVEHDECIH ET DUCENTIS VOLUHINIBUS EST IHMENSA, CENTUHQUB BT HILLE FRANCIS VKNIT. GRiECA 8UBDIVIDITUR ET DUPLICI EDITIONE TYPI8 HaNDATA EST. PRIOR GRiECUH TEXTUU. DNA CUH VERSIONE LATINA, LATERALIS AHPLECTITUR, ET FORSAN CENTUH VOLUHINUH EXCEDET NUHERUH. POSTE- RIOR AUTEH HANCCE VER8I0NBH TANTUH EXniBET, IDEDQUB IMTRA QUINQUAGINTA CIRCITER VOLUHINARETINEBITUR. ONUHQUOOQUB VOLUHEN GRiECO-LATINUM OCTO, UMUMQUODQUE HERE LATINUH QUINQUE FRaNCIS SOLUHHODO KMITOR : VERUB, IN UTROQUB CA8U , ID E8T AU FRUENDUM UOC BENEFICIO, COLLECTIONEH INTEGRAH, SIVK ORIENTALEM, 8IVB OCGIDBNTALEH CONDUCAT EHPTOR NBCESSE ERIT ; ALIAS CUIUSQUB VOLLHIMS AHPLITUDINEM RBGNON ET DIFPICULTATE8 VARIA PRETIA AQUABUNT.
PATROLOGIiE TOMUS XXXVIII.
S. AUBjBdl AUGUSTINI
TOXVS Q0»JU8 (PAKS PKIOBJ.
EXCUDEBATDR ET VENIT APDD J.-P. MIGNE EDITOREM, IN VIA DICrA jrAJrHOiSE, PROPE PORTAIl LUTETLE PAR1SI0RUI1\ULG01>'£MF£RN0M1NATAH,
•BD PBTIT-llOirrROIT6B.
1845
SANCri AUREIJI
AUGUSTINI
lUPPONENSlS EPISGOPI
OPERA OMNIA,
POST LQVANIEWSIUM THEOXOGORUM EECENSIONEM^
f.4STlGATA DEMUO AD MANUSCIUMOS CODICEft GALLICOS , VATICANOS , BELGICOS , ETC, KECNON AD BP1T10NB8 AlTTIOniOBBS BT GASTIGAT10|lESy
OPtlU BT STUDIO
MONACHORUM ORDINIS SANCTI BENEDlCri
£ GONGREGATIOlfB 8. MAURI.
(?bt(ip not)iffima, emcnba(a ct auctioti ACCURANTE J.-P. MIGNE,
piBIilOTHECB CIiEBI VNIVBBta:,
81VE CUBSDCll COHPLfTOByX IN SIHGC^OS •ClBNTIf RCCLBSUtTICf BINOS BDITOBK.
TjCMifUS QUi?ITUS«
16. voL. Pru : 8lB ra
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGf^E EDITOREM, IN VIADICTA D^AIf Be/SE.PHOPEPORTAMLUTETIiE PARISIORUM VULGO DfiVFEiJ NOMINATAM^
SEU PBTlT-MOIiTROUGE.
1841
• <
ELENCHUS OPERUM
QHM IN HOG QnmTO TOMO CONTINENTUR.
SERMONUM GLASSES QCATUOR , Necnon Sermones dnbii.
IN I PARTE.
Classis tRiMA. Serxo?ik8 dr Scriptoris. Pag. ^
Classis II. Sermones db Temporb. ^^S
CL4S8I5 III. SeRMONES »B SaNCTIS. ^W
<0^^
MiM
Imprimerio de L.MI6NEy tv Peiil-MootrDugc.
i ■'4
IIV QUINTUM TOMUM
Aiirdiiiin Augiistiiiam cum mnUis praclaris dotibcis ad obciinda singula Ecclesise mancra insiructum fuisse
neino iicgat, tuoi praxtpue cximium divini verbi pneconcm exsiitisse, atque ex cjus sacris concionibus ad cbri*
siianos popuios ulilitatem rcdiiasc iion mediocrem in coofesso est. Ct sane boc ka fulurum Tidelur pracsensisse
Vilerias episcopus, qaandoquidem illi recens in Hipponensi Ecdesia ad sacerdoUum cooptaio poiestatem, iii
Possidius auclor est, Evangeiii, pncsente sc, populo exponendi fecit; quo lempore, eodein Possidio leste, aliud
ferebat iisiis Africanarum Ecdesiarum, in quibos aut omnino nunquam, aut saliem coram cpiscopis presbyte-
ros e suggestu verba Gicere non licebat. Jiidicabat scilicet pius Valerius antiquiorem de grege sibi credito dcquc
ejos Gomroodis promovendis sibi curam esse debere, quam de buinana consueludine, non alio consilio inititu-
la, nisi ut inter eodesiasticos minisiroa speclabilior semper emineret episcopus. Cum autcm id mnneris stre-
mie Hippone regio impleret Augustinus, alque ejus fama longe lateque pcrvagarctur, exemplo permoti aliquot
aniioites suoa quoque presbyteros publice in ecdesia dicere voluerunt, ipsi interim in auditorum numero con-
&identes. Quin eiiam subinde in concilio Garlhaginensi Augusiinus episcopatum necdum adeplus a Patribus
ipsis coram se de fide ac symbolo disputare jussus est, cum biennio ante prcsbyterum pnesente episcooo scr-
monera habere inaiiditum esset.
OBterum qfiscopaiu SM$eepto, Possidii hsec verba sunt, muUo ituUmtiui ac fenmUiutf majore auctoriuue^ non in una laniwtt regione, ud ubieumque rogalue unmet^ verbum laluUe mlernee alacriter ac iuaviier^ puUulanle ai- fue aescente Dondm Eccleua^ fnasdicami. Itaque non apud suos tantum Hipponcnses, sed apud Carthaginenscs quoque, necnon alios per Africam populos axpenumero coiicionatus est. Et vero ex iis quibus vila rjus nobili- latnr pnedaris gesli^, illud vel maximam laudem atquc adniirationem mcrelur, quod Cxsarcx iii Mauritania di- cemlo ficse elTecisse libro qiiarto de Doctrina Cbristiana ipse memorat. Yigebat nimirum in ca urbe immanis consaetndo, a palribuaet avis longcque a majoribus tradita, qua non dves iantummodo^ verum etiam propinqui^ frairtSt posiremo parenies ac filH lapidibus inier u in duas partes dttrtft, per aliquoi dies conlinuos certo iempore amiMknudierditmcabani^ etquisqueut quemque poierai^occidebai (DeDoclrina Chrisiiana, iib. i, cap, 21, ti. 56). Hunc ille morem tam ferum lamque atrocem, tam crudele alque inveteratiim malum, sacnc suan eloquentiaR vi suitulit atque abolevit. Cui profecto victoric parem aliam facundia et efQcacia sermonis a cclebcrrimis ora- toribos partam vix uiiquain reperias.
Eiat sane condoiiatoris adeo pcrfcctl artem concionandi edocere. Hoc ille pncslitit eo in libro, qucm de IVtKUriaa Cbristiana, id est, de scicntia aliisqiie doctoris christiani partibus scripsit. Ibi post explicatas priori- bQstibrisgermani sensus e Scripturae adytis eruendi regulas, ad extremum dicendi praucepta perscquitor; et qoi joTenis ante conversionem instituendo oratori profano operam dederat, idcm episcopus ac senex studiosius in iianc rem incubuit, ut chrisiianum oratorcm erudiret informarelque.
£x boc quidem opere cognoscas licet illum condonando non solum ingcnio suo facili atque copioso indul- sisse, verum etiam artis calluisse regulas, nec eorum quibus fit ut veritas pateat, ut veritas placeat, ut veritas moveai, qoidquam ignorasse. Quapropter etsi ejus in sermopibus non deprehendas anxiam illam sollicitudincm, qua auditorem docilem prooeinio faccre, orationem in varia membra dissecare, ac vehementem plenamqueaf- fectibus colicctionem semper binc elicere, nt nonc moris est, curaverit : id tamen neque praeceptorum igno- niioni, neque necessaris ad illa in usum reducenda industHae ieniiitali jure tribuas ; sed potius in has causas referre debes« vel qiiod ut plurimiim simpliccs bomilias, hocest, sermones familiares pastorisad oviculas, prac- cfptoris ad discipulos, et quasi parentis ad fllios, haberet; vel quod imparatus atque ex lempore verba flsicc- let; vel denique quod non apposiie ad captandos hominum rumusculos, sed ad illuminanda ingenia, inflam- nanda pectora, vitiaque ex animis penitus exscindenda loqui saugeret. IIujus rei passim probatioiies snppc- unt perquam illusires. Nam cum aliquando in vinolentiam, qu» diebus festis charitatis specie intrn ecdeaiain freqoenubatur, dicerc ccepisset, comiptelam banc rursum alio die adhibiiis divinis lectionibos, ut Epistola 29, ad Alypinm a nobis nunc primum evulgaia narratur, usque eo insectalus est, quoad ipsam de moribus bomi- nom fonditus evulsam intelligeret. Sed et Vir sanctos qiiandoqoe ex inllmo quodam aninii sensu, qnandoqiic ftiaoi ex fortuiiis casibos, qoid a sc Deosdici vellet, jodicabat; tomque relicto eo, quod meditatum attulerat, argumento, in aliud ipso temporis articulo sibi propositum excurrebat. Id tum de se ipso in Serm. 71, n. 8 ; el 180, n. i, et 352, n. I, etc.; tum de ipso Possidius cap. 15 contestator.
Com primum condonaiidi suscepit provindam, ceruiim ad eum audiendum catholici hxreticlque convoln- bao*: tantoque in prctio sermones ipsius babebantur, utauditores non Untum illos sibi in memoria stodercnt 4eigere, sed etiam chartae mandaloi domi servare peropUrent. Sic cniin hac dc re Possidius : Qmsqttis ut oa« Saxct. AcoijaT. V. fUne.J
^t PRiEFATlO. U
iuit et potuit notarios adldbens, eliam ea qute dicebaniur excepta describebat. Cerlum esl praelcrea conciones plu- rinias ab eodem Doctore, aut nondum pronunliatas, aut etiam postqnam eas jam pronunliasset, dictatas csse, sive ut ipsas juberet in ecclesia sua reciiari, sive ut iisdem alii quoque uli liberc posscnt. Is enim non minus ingeniose quani pie illorum, qui cum populo virtutis suae pradocerent exemplls, alienos sermones recilarent» apologlam scribit. Observat siquidem ipsos iionnisi injaria furti aut plngii noinine postulatum iri, cum bene vi- vendo, et mores suos ad eam quam prxdicant doctrinam quasi ad ainussim dirigendo, iliam sibi quodam modo propriam efficiant. Verbum Dei, inquit ille, non est ab ds alienum, qui obtemperant ei; potiusque ille dicit aliena^ ijm cum dicat bene^ vivit mate, Qucecumque enim bona dicit, ejus excogitari videntur ingenio, sed ab ejus morilms aiiena sunt (De Doci. Christ., lib. 4, cap. 29, R.62)«
Tomus ex Augustinianis decimus his scrmonibus parlim dictis, partim dictatis, qui per intervalla diversis ct teinporibus et classibus in vulgus prodierunt, constabai. Eosdem hic exhibemus novum in ordinem disiri- butos, quo et secundum gcnuinam suam seriem disponuntur, et ab adulterinis omnibus ac supposilitiis sejun- guntur. Ut autem e tomo decimo ubi legebantur antea, in quinturo hunc eos transrerremus , longa delibera* tione noD opus Tuit. Etenim cum plerique in Scripturam sacram riierint habiii, a tractatibus tomi terUi et quartt quibus eadem illa exponitur, quique maximam parlem concionum formam pro; se ferunt, longins re- moveri haudqnaquam poierant. At vero diutius hacsimus diibii, ut illorum ordinem tot jam annorum usu re- ceptum immutare, ac tam muUos, quos legitimis inscrlos Lovanienses loco non moverant, quasi nothosatqne alienos rejicere in animum induceremus. Nos sann miniroe fugicbat , quin nt coeptum feliciier caderet , ardiia dtsceptatio, quxquc mulium teniporis et meditaiionis exigeret, esset adhibenda : ac prxterea timendum Tide- batur, ne criticis spinis, ex quibus plerumque maxiina oritur contentionum seges, implicarcmur. Yerum cum suscepti in Augustiniana opera iaboris consilium iria potissimum spectet, quae nobis staiim ab initio proposiii* inus, et hucusque proestare sumus conati , nimirum ut ea mendis expurgentur, meliori ordine quam fuerant digeranlur, deniqiie suppositiiii fetus ab aliorum numero segregenlur ; nobis non fuit integrum in hoc volumine primain duntaxat oflicii nostri partem attingere, aliis duabus praetcrmissis, qnas quidem in Sermonibus , ubl et ordo deterior, et major Teri falsique confusio, striclloris quam in casteris iibris necessitatis esse negabit ncmo«
Quod ad ordinem, quisquis cum novo veterem componere non gravabilur, plurima et gravia ejus vitia nullo iiegotio deprehendet. Aiiimadvertet Sermones, qul commodiiis in quatuor classes revocantilr, in duodeclm, (|tiarum aliac debita aliis argumenta continebant , fiiisse distnictos. Agnoscel libros , quos vocant , de Verbis Domiin , et de Verbis Apostoli , tantummodo partem complecti sermonum eorum , qui ad bosce titulos pertU nisbant : iiit(.*Higet Sermones de Festis, cum eos in classes de Tempore et de SancUs coactos oportuisset, in Alias septem aut octo dissipatos ; et ex Sermonibus amplius triginta, qui de festis Paschalibus, ut hoc exemplo iiiamur, inscribuniur, non nisi decem in serie de Tempore inveniri; alios vero, si quis omnes evolverc in :inimo haberet, inter quinquaginta Homilias , in collectione Sermonum a Parislensibus additorum, in utraque pnrte classis de Divcrsis , ac in posterioribus classibus pervestigandos. Non tamen confusionem hanc mirabe- ris, si consideres eos a quibus istae dasses institutae sunt, habere in manibus nequaquam potuisse exemplaria omnium Auguslini concionum ; quippe quae codicibus ferme iiinumeris , unde postmodum variis temporibus erutae collecueque fuerunt, conlinerentur.
Trcs primas classes , nimirum du Ycrbis Doniini, de Verbis Apostoli, et Homiliarum quinquaginta , cum iii manuscriptis annorum octingeiitoriim et amplius reperianiur» anliquas esse inficiari non possumus : at eas. Augusiino sequales, quod voluut nonnuIU , haud facile concedemus. Qualis enim eorumdem sermonum sancti Doctoris aetate ordo fuerit , non aliunde ccrlius licet cognoscere , qunm cx Indice Possidii , qui classes illas umniiio neque memorat , neqoe scquitur. Harum trium nulia non habet subdititios, quorum aliqui Gxsarii
Arelatensis episcopi stiium sapiunt.
Classis de Yerbis Domini non eodem ordine sermones ubique in vetustis exemplaribus ostendit. Plurima cuin editionibus consentiunt, sed non omnia. Hoc ipsum cx locis a Beda, id est, a Floro, excerptis optinre conieciarant Lovanienses Theologi : nos vero ipsismet ociilis in singulari et exquisilo codice ex Colbertina bibliotbeca notato 2821, et ab annis, ut minimum , octingeniis exarato , ubi eadem illa series cum Flori colle» ctione congruit, et unde non paucos sermones exprompsimus hactcnus inedilos , dcprehendimus. Germana priinae hiyus dassis inscriptio, cum Fiori , tum manuscriplorum bene mtiltorum testimonio comprobata , haec erai , de Verbis Evangelii : quod Augusiini nempe commentationes in omne genus locorum e quatuor Evan- gciiis petitorum complectatur.
Quanquani autem Sermones de Verbis Domini in exemplaribos quibusdam reperire est sine Sermonlbus de Verbis apostoli : hos tanien iiusquam reperias nisi cum illis ita conjunctos, ut post scxagcsimom quartum » (|iio series de Verbis Domini concluditiir, primus de Verbis Apostoli ubique numcretur sexagesimns quintus, sccundus, sexagesimus sextus ; et sic de caetcris : quorom non omnes de vcrbis Apostoli , sed partim de Acti* biis Apostolorum , parlim etiam de vcrbis Petri, Jacobi , ac Joannis, ex Episiolis eorumdem, agunt : ita ut 4u£ ill» classes nihil aliud siiit qiiam Sermonum in Scriptoram novi Tcstamenti collectio.
[l PfL£FAT10. U
Classis vero quinquaf inU Homilianim sempcr quidem ab aiiis separata inveiiilur, at non raro numerosior quam in excnsis. Siquidem sermones dnos, qualuor, aui etiam plures supra quinquaginta exhibet in nonnullis ■annacripiis ; licet propemudum in omnibus sermones integri , ex iis qui numenim quinquagenarium in ?ul- gatis libris conficiont , desidcrcnlur. Ilaec colleciio Qesarii lemporibus non potest dici antiquior, cum ei tot bomili* ab ipso scriptae inseraniur, et plerisque aliarum recapitulationes ab ojusdeni siilo non abliorrentes usucx fuerint. lllic Augustiniani sermones ut phirimum truncaii sunt , ac brevibus quibusdam exordiis atquc qiiloiis omni auditorum generi accommodatis interpolati. Et certc qui ex his sermoiiibus non mutili aliis in exempbribus oGCurrere, ii planum faciunt hinc locos, qiiorum lectio niiniis omnlbus conduceret, avulsos csse.
Insequentes dasses (exceptis Sennonibus ad Fnitres in eremo, quos in tonium proximum distuliinus) omncs flniDiiio posterioribns saeculis, temp«)re videlicet inventa jaiii typographi» , exortas constat. Classisde Tem- pore, qoam pro tetustissima censores quidam haud ignobiles babent, procul dubio Basileae in editione Amer- Incliii vulgata anno mcccgxcv ordinata est , idquc , uti videtur adinodum verisimile, procurante Augustin» Diidone de Frisia canonico rcgulari, cujus imaginem eadem ediiio Scrinonum de Tempore in fronte depictaiu
pri-fcrt, his vcrsibus subjectis :
Perlege sermones communes» lector amicet
Edidii Aurelius quos pater aique decus. Augustinus eos praesul vencrandiis et auctor
FiUolis scripiiit, iirotulit atque suis. Ordine sed nuUo, nec e^iim scripia illa redegtt
In numenun aut foriDam, contiguum vel opus. Bos inodo Sennones collegliiros undiqne spartos,
Atqno bonc congeatnm presshiius bide librum.
Ediiloiiero BasiieeDseiD hic signiflcat, ut darius ostendit canninum series, iii qiia legitur :
crede mibi, <ttces BtsUeam Jore beatam.
Porro e senuooibos 256 quos ea coUectio comprehendit , vix sexaginla gcnuinos qiiisqiiain afflrmarit. Classisde Sanciis « qoae superiori non est 4CCuratior , simul in eadem editione, necnon haud dubie ejiis- daii aDdoris studio in lucem prodiit.
Posiea cum Auguslini Opera Parisiis anno quiiigentesimo trigesimo priino siipra millesimum prelo sub< iecu cssent, sermones seplemdedm e manuscriptis Carthusiai ad muros Parisieuses editi sunt.
AuDO HOLXiT Joannes Ulimmerios noyum volumen , cui titulum inscripsit de Dmrdi , constans scrmonUius renum triginta dnobos quorum non pauci jam excusi fuerant, sed minus castigati atque integri , in vulgui eniisiL Inde excerpti nnus et quuaqnaginta sermones postea priorem partem de Diversis constituere, cui post ainMsdttodecim alienm ex aliis sexaginta duobus novis sennonibiis adjunxere Lovanienscs.
Prodienmt ddnde undecim homUiae ex codictbus Carthusiae majoris , quas ab editione anni mdcxiv ad Gakes lomi dedmi kgebamus. Insuper in eadcm illa editione iredecim alii c manuscriptis Piihoeanis vulgati swiL At non iia mullo post Jacobus Sirmondus volumen pubUci Juris fedt, quod interquadraginta sermones, qnibas eonstabat* has tredocim ultimas homilias complectebalur , quas propierea nusquaiii ulura separaiim cdiias reperimos.
Uem conligit nonnuUis minoris preUi SermonU)iis , qui sub Augustini nomine partim anno mdcxxxiv , Parisiis a Guillelme Camerario ScoU> ad manuscripium Andegavenscm , parUm anno mdcsuy , Uoms a ioiBDe Bapiista Maro ad codices Yaticanos et Barberinos typis excusi sunt. Siquidem eos aliis abs se reperiis iiiiemit Hieronjmas Vignerius» alque ex iUis omnibusduasdassesy alusrain in prima Supplementi sui parie, alieram in seciUMia , confedt.
Haec erat antea serroonum distributio. Unde nemo non intdUgat et quam incommoda fucrit , et quam ne - cessario immnianda. Robertus de Bardis , Parisiensis Cancellarius , aUam pulchriorem ac magis ingeniosani uMiitiierat in Collectorio, ut vocat, Sermonum Augustini , nunquam vulgato, quod ireccnUs annis ab binc itdro dapsis excogiUvit , iisdem Sermonibus in quinque partes discreiis. in prima paru coUecti sunt Sermoiie$ 4i fdbfttdmm yetii H emcAe Veterii Te$UmieHd. In eecmida parU , de eolemmtaUbue ei sancti$ No9i TesimHentf, inieriia,devarki$etaeripiwri$ YeUri$Te$ittmenA. In quarla , de verHe ei $eripimri$ Noei TeeiamentL in gmnm, ii$mamenii$ ei impedimauie EeeMm dve fidelimn, ae de reirilmiiombue uliimk bomfrum et matorum. Servatur ia biblioilieca Regia mannscriptus unus » qoo primae doae isUus coUeaionis partes continentnr ; et in Colber- tioa doo , in quibos index Sermoniim illamm quinque parUum repraesenutur. Caeiemm licet Sirmondus in
pnefaUoQe siioram qoadraginU sermonum affirmet , m een$endi$ approbamUeque Auguetini operibu$ minime
ftntenmenaum Roberii $ufragium:\zmctt adulterinos sermones propc innumeros admisit, ut qui in priina CollecUMii pane solos legiUmos rdinqueret, illam Untum non ad nibilum reduceret. Alia vitia, qnm a Mobis iiqus disiribuilone obserrau sont , hic recenserc opcrae preuum non puiamus.
^S PRiEFATIO. 16
Partitionem instituimtis multo concinniorem accuralioremque , in quaetinm prae Robertina lioccommodl est, quod propius ab antiqua et vulgata rccedit; cum sermones omnes pro varietate argumenti revocet ad hosce quatuor ordines , dc Scripturis , de Tempore , de Sanctis , et de Diversis. Addidimus pneterea quinliim ordinem Sermonum dubiorum, quod videlicet nullum nisi aperte supposiiitium in Appendicem rejicere coiisi- •liiim fuerit.
Falsos autem veris diutius confusos relinquere neutiquam licebat : quandoquidem bac in re quolidie tnm multi decipiebantur , ui quidam nimis creduli scripiiones Fausti atque aliorum imi subsellii auctorum Attgti- stinianas ducerent ; alii contra plus aequo suspiciosi sermones Augustino longe dignlssimos aui respuercnt , aui suspectos baberent. Sed opiimum videtur principiaet notas, qulbus innixi boc judicium aique censunuii aggressi suroiis , declarare « ut hinc staiuat unusquisque, num in materia tanti momenti sententiam firmam nc cerlam fcrre potuerimus : tametsi fleri nequeat ut singillatim notas omnes quibus sermonis ciijusque censura stabilitur , aperiamus , scd tantum generatim aliquas, easque magis familiares.
Primum omnium stili , quo tantum auctores inter se , quantum homines vultu diiTerunt , rationem habui- mus. Hic nempe quod epist. 95 , n. 59 , de Cypriano dixit Augusiinus , pari jurc licet de ipso pronuntiare : ^lilut eju$ habet qttamdam ftropriam faciem^ qua pomt agnom. Eum sanctus Hieronymus ex stiio , ut ideini- epislola inter Augustintanas 68 testatur , agnovit. Et Lugdunensis Ecdesia libro do tribus Epistolis, cap. 55 , iit probet Hypognosticon ipsi non esse adscribendum , eodem utitur argumento. Yerumtamen si nomine stili nihil aliud inteliigatur quam dictio , fatcndum ^t illum non semper unum atque xqualem existere in operibus Augustini , sed maximc in sermonibus , quos tania rerum ac locorum diversitate per quadraginta aniios babuit. Inierhos alii ab co per sacerdotium suum compositi priorum ipsius lucubrationum colorem quemdam referunt , alii ab eodem maiuriore jam actate proiiuniiaii ad posteriora opera magis accedunt : nonnulli accu- ratect cum meditatione elucubrati sunt» nonnuili ex tempore fusi : iilos extremo Retractationuro capite , libro 2, diclatos vucat, hos autem dictos : proindeque aliquos habemus, quales a notariis , dum verba facerot, cxcerpti sunt , cum alii legantur aH|U6 emendati ac integri atque opera proprii auctoris manu exarata solent esse. Id cum critici quidam non salis advertissent , Sermones primis Augustini annis , ut suo loco observavi* luus, composilos sancto Doctori abjudicarunt. Ad jmjusmodi ergo censuram recte obeundam , pneterqunm quod stilus operis dubii ad singula indubitata opera exigendus est , neqnaquam vis illa sive spiritus qoo siilus quasi animatur , posihaberi debet. Cbiquc enim agnoscitur Augustinns proprio quodam eloquentiae gravis ac serta: genere , quod sibi lectorum^ animos subjicit, non lepore comptae atque affectatae elocutionis , sed em- cacia quadam judicii, prudentiae, pietatis, honestatis, modestiae, comitatls, aliarumque virtulum, qu:c passim m ejus oratione adeo fulgent atque emicant , ut ipsius stilum nemo iroitatione assequatur. Hic est pnecipue Lydius lapis, quo sermoues vere Augustiniani probantor ; et ad quem Appendicem si quis adhibeat, in eam prope universam cognoscet cadere iliud posse, quod de Hypognostico pronuntiaturo est : Ei temm ub Utiui $eniu inferior habetur , et modestia atque humilitas morum et iermonum ejui non ibi iervatur.
Lugdunensis Ecclesia, cujns hxc verba suiit, ibidem ahud indicium addit : Et resftmoitfti, inquii, cx hebraica trmiilatione , quam beatm Hieronymui edidit , preeter ejui comuetudinem contra iUoi hagreticoi utitur : quod ille ex antiqua potiui editione facere comuefdt. Quod quidem indicium eo longius latinsqne protendlttir , qiiod aiiam translalionem , cum brevi auctoritatem veteris occupassct , constat jam inde a quinto so^ciito araplexos esse Salvianum Masslliensem , Eucbcriuro Lugdunensem , Leonem Romanum Pontillcem , aiqiie alios. Grcgorius cognomento Ifagnus , qui novam, quam vocat, scribens in hbrum Job sequitur, epistola ad Leandrum utramque in Ecclesia Romana tunc temporis legi solitaro tradit. Sed non molto post nova ubiquc gentium obtinuit , teste Isidoro , qui non ionge ab Initio septimi saeculi in libro primo 'de Divinis Offlciis , cap. 12, sic habet : De hebrteo autem m ia^m tantummodo Hieronymui preibyter iocrai Seripturai convenit , cujm editione generatiter omnee Eeeleiice uiquequaque utunlur.
Porro hisce testimoniis Psalterium ilieronymianum ex hebraeo, quod ueque in Hypognostlco, neqoe in aliis veterum lucubrationibos reperitur, roinime intelligeiidam est : at soluromodo aliae antiqoi foederis praeclpu;u partes. Nibiloroinus tamen cum Psalterio, in quod commentarios edidit Augustinus, suae propris lectioiK*!» sint, atque ab aliorum haud mediocriier discrepantes, iiiud qooque satis utiiiter in examine nostro adhi-
bttimus.
Cum In praefaiione tomi quarti de translatione quam secutus erat Augustinus , a nobis agcretur (qua de r«! in praefatione tertii , in admonitione super Augustini Speculo , et alibi in genere jam foerat nonnibil ol>serva • oim ), mentem nostram aperueramus de Vulgatae Psalterio, quod quidem nobis illud ipsum, in quo corrigemlf» Hieronymos secundam cnrtra rogaiu Paulae atque Eustochii susceperat, esse videbatur. Ulrum in rem eorum qui Scripturae studio navant operam , futurum sit opmioDcm nostram ooBfirmarc , non definimus : certc eommittere noo poaaumus, quui viri in iitteris humanis et divinis exerciuii objectionibus haud conteinneiidis aatisfadamus.
DixeranuG nusquam in Psalleriis calamo scriptis , qox nobis in manus nu»gno nimiero vencrunt , nisi la \ulgatae, liieronyiui; ui Psailerii obeiiscos atque asteriscos inveniri , atque adeo unum idemque vidcfi Psaiie-
17 PRJSFAm »
num ; ae tam ren etbm confinnari inscriplioiie unios e Colberliiiis manuscriptis ubi dicilur ime»40imm a ymcf Biercngmo in tum.
Verum nobis occarritor i Psalterium In bis codidbos esaratum idem atqoe Vulgauo nequaquam baberi posse, qnandoquidem inler se plosqnam centum locis differont» ac eorum non jHtucm numerantMr iti§erepmitim ^wdmagmum habeiii m^mmUmm^ tet ecrip^rikn trihd non poetMnt, Hanc tantam rarietatiim multitudineni ninime dinitemur ; sed minorem esse nequivisse contendimus. Quisquis in evoivendis manuscriptis vel me- dioerem laboren impendcrit, is ifnoraro nequaquam poterit rara inveniri exemplaria, in quibus pnginarum Dumenis ▼arietatam sive bonarum sive malamm moltitudine non vincatur ; et in hujusmodi scriptis codicibus KNi tecos ac qnandoqoe in editis , gravia quoBdam oocorrere , non modo qum a Ubrariie , ul Hieronymi verbis Dimur, donmtantibue aut adt&ta puU aut mutofo ; sed etiam a prmsumptoribue imperitit emendaia pfrter»iu$ (Episl. iS5, ad Damatum), Lncas Brugeusis qui sola collegit Homanm correeiioni» in BibUit editiomt vuigatm jm« Stxtf V recofmtit loca Mfnioni, horum plusquam ducenta in solo Psalterio annoiavit. Quis vero inde nilligat ant eodieibus ad qiMM lacta est ea correctio, YulgaUm miniroe conlineri , aul Vulgatam ipsam quae DQstris ia Bibliis bodie drcumfertor, et in qua tot observanlur diversiiates , non eaindem quae erat Gpncilii Tridentini tempore existimandam. Denique laudati a nobis maiiuscripti eam cuin Vulgata consensionem prai se fermit, qna najorem aot frequentiorem non Cicile in aliis xqualis xtaiis exemplaribiis repcrire sit.
Nobis pootea opponitnr aucloritas Tridentini Concilii» quod in Sessione iv ttatuit ut ipta vetiu et Vulgata nliria, fwir Im^o tot teeculorum u»u tn tftsa Ecclena probata ett.,., pro authemica habeatur : quo loco, ut siippo- niuir, Sfoodot Valgatae nomlne Italam inlelligit, com iios contra Vulgatam vocemus B. Hieronymi vcrsionem : ac proiode nostra scntentia Trideniino Concilio minus bene cobxrere videtur. Ad suspicionem banc procul uMivendan saiis quidem esset respondere non versionem Psallerii novam quam ex bebneo edidit Hicronyraus, a Dobis VulgaLB nomlno designatam, sed eam solam quam ad graecos codices emendavit , quas antca iii lialia, nliem in Urbe, uC ex ipsius ad Paulam et Eostocbium epistola discimus, in usu erat. Verum aliuiule manife-> tuim est a Concilio nibil aliud per Vulgatam inlelligi vcrsioncm, nisi eam quae legi consucvit iii Ecclesia oibolica : eujns tametsi plurimas partes Hieronymus transtuierit ex bebrseo (quemadmodum sola tesiimonia ex hac ipsa ab Augoslino, libro A de Doctrina Cbristiana, cap. 7, itcm libro 5 et 6 Quaest., ct libro 7 Locut. iii Heptateocbum petita abunde probanl), ea tamen Concilii teinpore, qiio jam plusquani millc ct ccnlum an- sosnomerabat, optiroojuroantiquadici polerat; perinde alque Isidori Hispalensis aeiate jam VulgaUo nomen eral adepta , com ea editiene omnet Ecclesim u»quequaque utebantur. Cxierum non sinc gravi ballucinatione crederei qnispiam idem in Tridcntina Synodo et apud veteres per Vulgaiac loceni signilicari. In Synodo ca vox Iniegram otriusqoe foederis Scripluram laline redditam et nostris conlcnlam iii Bibliis dcnotat : cum apud Uierooymom, epistola 435, ad Sunniam et Fretelam scripta, grsecam quamdam Veteris Tcstamenii versioncin iignet; eplstola vero 101, ad Pammacbium, versionem ita vocatam, cuin ea nostrac opponeretur.
Qoantom ad conjectBram eodem looo a nobis propositam, ejus do» sunt partcs : altera» Vulgaiam nostram, qmn a Psalterio fier Himmymum correcto minime diversnm esse probaveramus, poiui»»e ab ipto^ epiuol» 15S, M larrionem ex Beaapli» a u editamf quod itlam H»dem exemplaribu» con»entientem elfed»»et; epittola vrro Fmdm el EuetoeMo teripta verwmem tantummodo eorrectam , ^iiod antiqum verba , ^vonriim tii ip»o fuerat^ retimmet : allera, fbrte eontigisse ut eedem ip»a versio , cuju» certi bci Sunnim et Fretelm negotium [ace»»ebant, tf GmnmiMi, u^degebant iidem viri (viros enim Sunniam ac Fretclam dicimus, quod Uieronymi ad illos epi- sioh in eodiee Colbertino et in Germaneiisi inscribatur Dilectienmi» fratribu» , ) jam ab hi» temporibu» in GeUia» pervenerit. Utramque bane partem negat Vir erudilus, non alio ductus argumcuto , quam quia P»aUe* ritm Gallieum (qood idem nobis estatque Vuigatum in codicibus aniea laudaUs comprebensum) ab iUa vertione mmmopere dhcordet, Sulficit ot ei majorem omni exceptiune testein Ilincmarum producamus, qui epistola ad Lndovicom Germoniae regem , non niodo Volgalae iiostrae eain qua; ab Hieronymo comiNNm'* e/m/^aiadicitur, sppooii; sed etiam asserit apud Gallos soo tempore eam versionem, quain idem ille Docior ad Sunniam et Fretelam eeribem expoeuUy In iisn fuisse. Qoapropter In id coosentiamus necesse est illas omnes, quoi in Psal- leriis nostris eabimo exaraiis exstanl, discrepantias vet a Ubrarii» , ul supra diccbalur, dornutantibM» ^ vel a frmtumptoribu» hnperiiit scaturlisse. Hic Valafrldi Surabonis auctoris Hincmaro aequalis locum , ubi Gallos Ktvndum emendalhnem quam Hieronymut de Septuaginta Interpretum etHtione compotuU , PsaUeriMm cantare lestatnr [De Reb. Eedematt. cap. i5), conferre supcrsedemus : nec etiam est animus tot viros doctos , unde caasc nostrse non minima fieret auetoritatis accessio , memorare , ulputa Jacobuin Fabrum et Peirum pi- tlmin , qnibus omnino persoasum erat Gallicom Psalterium esse illud ipsum quod iterum correxit Hicro- ^ymns. Nibil vero nos movet vulgata illa llieronymi ad Damasum epislola, cujus boc initiiim est : Legi litterat ^pottotatutim, poteentet ut »eeundum timplidtatem Septuaginta Interpretum canent Ptalmograpkuin interpretar fcitintm^ qnam alius de Psalterio Romano Intelligil, alins de Gailicano : bacc, inquam, niliil nos niovei, utpoie qn.v Cilsitatem snam aperte prodat.
Jam ad argnmentum revertamnr. Nobis etiam operse prctium esse visuin cst studiose Sermonum doclrinam tMininare, utrum scUicet cum Aiignstimana stve in fidci ac morum dogmatibus, site in Sccipturx expositiono
19 PRiEFATlO. 9J
ac usu congrueret : observatis tamen iis capitibus, in quibus aut seiuenttam, aut loquendi racioneni, sicnt aliorum ejus operum probat retractatio, muiavit. Quamobrem Sermo 259, verbi gratia, licet iu eo sancborum post resurrectionem in terra sabbatismus ac regnum doceatur, non tamen ex albo Augustinianonim fuil expun- gendus ; quando Vir sanctos libro 20 de Civitaie Dei, cap. 7, in ea se fuisse aliquando senientia fatetur. Aiibi forsitan quidam hujusmodi locus possit occurrere, quera Augustinus ipse annotasset, nisimorte duai Sermonum suorum retractationem meditaretur esset oocupatus.
Accedunt his tempora, loca, personae, negotia, facta, errores, aliaque similia, de quibus in sermonibas dis- pulatur, nnde plurima ad slatuendam criticen argumenta deprompsimus.
Alia nobis Possidii suppeditavit Indiculus, non quod semiones omnes, quorum inscriptiones ibi legnntor Augustino putaverimus attribuendos, quasi non posset a multis concionatoribus eadem materia tractari ; sed ut ei non ita facile sermones illic mioime designatos adscriberemus. Huic indiculo priscum Carthaginensis Ec- clesiae Caleiidarium, quod paucls abhinc mensibus iii lomo 3 Analeciomm editum fuit, adjungentes minus ti- niide censoria nota conflximus conciones quasdam in certas solemnitates, quarum in neutro mentionem re- perias. Tales sunt Litaniarum, sive Rogationum, Conversionis S. Pauli, Cathedr» S. Petri, Annunliationis Dominicae, Assumplionis B. Marise, ac similes.
Insuper Bedae ac Flori, quorum testimonia ad conciliandam veris Augustini operibus auctoritatem multum valere non erat ignotum , collectiones in Paulum accurate cum Sermonibus oontuiimus. Atqui per collectio- nem Beda; intellectam volumus eam , qu» sine controversia ipsius est, neque usquam alibi quam in scriptis codieibos, ubi ejus inscribitur nomine, invenitur. Alia siquidcm, quam inter ejiisdem opera editam ipsi vulgo adjodicant, Flori diaconi Lugdunensis esse in lomo Analectorum primo demonstratur.
Quid refert hoc loco innumeros manuscriptos quos consuluimus recenseret Horum siibsidio quosdam locos, quibus permoti nonnulli Criticorum Augustinum de possessione Sermonum aliquot vere Augiistinianorum exe- gerant, in excusis comipte legi deprehendimus : contra vero quommdam aliomm, qui ferebantur ipsius esse, interdum auctores deieximus.
Neque vero nobis satis visum est Augustini codices evolvere manuscriptofr : sed praeterea editas alioram Patram commentationes examinavimus. Eorum quippe stilum et ea circa quae versantur argumenta attenie eonsiderata oporluit , ut quiiiam sermones Ipsis tribuendi esseni digiiosteremus , et lacinias invesligare- mus, ex quibus adulterinl tractatus consarcinantur. Inter hos enim sunt qui ex Orlgene, Cypriaiio, Ambrosio, Ifaximo, Leone, FaustOy Gregorio Magno, Alcuino, Ivone Carnutensi, atqiie aliis desompti sint.
h\ Homiliario, quod Rabanus a se concinnatum Haistolfo archiepiscopo destinavit , novem sermones, qui nostra in appendice 98, 108, 222, 280, 290, 291, 297, 302, 304 iiumerantur, totidem verbis invenimus. Id quidem suo loco non tacuissemus, nisi Rabani opera discutere nos pRBteriisset.
Muho phis cune adhibilum est in examinando Cacsario; quipi>e qui conciones prope innumeras, quninvis ci nonnisi circiter quadraginta In fiibliotheca Patrum adscribantnr , elucubravit. Discimus enim ex ejus Vita , ipsnm ubi primum ad episcopalem ordinem ascitus esset, tmnslata Aposiolonim exemplo in diaconos aliomn» ministerioram cura, toliun se prsedicationis offlcio dedisse ; ac illud usque adeo cordi habuisse, m ad If ofnri- num M ad lueemarium^ hoc est, malutinis ac vespertinis horis, verba fecisse non contentus, in dissita» eliam regiones scrmones a se comparatos , ut illic recitarentur, dcferendos curaret. Longe tamen ponUi^ inquiunl libro i ipsius historici, in Franeia^in GaUiii, atque in liaiia^ el in fittpimui, dweniique fnrovincHi comtitulii tranindat per ioeerdotei quid in eccteiui $uii presdieare facerent. lidem similiter nos docent quis cjus siilus fiie- rit, circa quam materiam potlssimum ejus conciones yersarentur, qu» soleret Insectari vitia» et quas prae c;c- teris virtutes inserere auditoram animis niteretur ; ad hec qua charitate et industria inflmis sese attemperaret» eoramque gratia fkmiliares ex rebus omnibus oomparationes desumeret. Tantam^ inquiunt, ei Deui gratiam de u dicendi dedit, ut quidqukt oeuUi videre potmiiet^ ad wtUficationem audienUum pro nmiUtudinii eontolatione pro" poneret, Denique praeclaram istam sententiam solitum esse dicere commemoraiit : NonmUU ruiUdtatem icrnuH num mlani^ et a triUB vitUi non decUnmt.
Huk igitur ingentem sermonum numerum restituimus, partim manuscriptorum libroram, in quibus nomen ^ IpsittS pr»ferebotur , auctoritate ; partim multis solidis ac (irmis argumentis, quae ex ejus stilo adnuMium siii- gttlarl atqae ad agnoscendum (acili, edoctrina, dicendi formulis, usitatis considerationibus» exordiis, dausulis aic recapitttlationibus ipsi propriis, singularibus factis, adyunctis personarum, temporam, locorum, qus nemini nisi eldem apte conTeniunt , petita sunt. Omitiimus hic ejusdem Regulas ad Yirgines, in qiiibus non raro ip^a verba, quae in Sermonibus, reperiuntur : exempli causa in earum capite 30, perinde ac iii Sermone Appendicis 141, n. 2; 270, n. 5, et 273, n. 1, vox Canajm pro cella vinaria usurpalur; et earamdein capite 28, Canavaria eam eui bujus ipsius cell» cura demandata est, significat. Vcrum illud praeterire nequaquam possumus, quod unum ad scrmones illos Caesario restituendos sufficeret, eorum videlicet cum Synodis, quibus abs se coactis praefuit, cognatio, necnon in stilo, vocibus ac sententiis perfecta consensio. Ilac occasione oraiio qiiam habnit Idem pnesttl in causa Coniumeliosi cpiscopi Regiensis, el quam lomo 1 Conciliorum Galliae edidit Jacobu^
It SYLLABUS CODICUM. tt
Simiondus, hoc loco ad verbum essel exhibenda : siquidem sermonibus qui eidcm a nobis resiUuunlur, simN liui nihil inveiiiri possit. Neqae inutile fucril observare liac in oraiione ab eo Fausium Regiensem cum ho« iiortt sigmGcaiione nominari , ut si quis ejus in concionibus aliquani liujus aiicioris seiitentiam deprehenderit, id noB mireiur. Cdemin quod Caesarios e Fausli libris mutualus est, pro nibilo ferme habebitur, si cum iis qtiae ei alioruni commentalionibus dccerpsit, comparetur. Legimus in Vila ejusdem, lib. 1, eum cum propter valetu* jam eoncionari per se non posset, jiibere solitum a sacerdolibus ac diaconis iii Ecclesia sua recilari iion iMdo sermones proprios , verum etiam Ambrosii, Augtistini et aliorum. Hinc procul dubio breviores illi Ser- jBOBca prodlere , in quibus pncter exordium et perorationem, qux ipsius chnracterem referunt, reliqua petita aai ez Angustino. Exscribehat atque imiubatur luhentius sancluin bunc Doctorem, cujus opiniones tanqtiain oihotic» veritaii admodum congruentes prxdicat. Ipsius doctrinnm oinni siudio propugnavlt, et ex ea sccun- ds Arausicaiue Syiiodi canones constituit : observalurque in 2 iibro Vitx illius , ipsum eiiremo siio morbo iiter ntm tmodkos quo» fnUiebaiur doloru uiicitatum me quam in proximo eisei beiUis$imi Augu$tini depouiiom* diet; €< ciMt ttiiiiitii€r« commemoraiionem tpttiit dididsset^ dijasse : Confido in Domino^ quod meum transiium non iM^e divismrus est ab ipsius : qma^ ut ipsi nostis, quantum tUlexi ejus caiholicissimum sensum, tantum me etsi dis- cTepantem meritis^ ndnime tamen reor distantia longiore deposiiionis meas diem ab ejus obitus tempore seqne- Urari.
Porro ejusdem conciones tanii ducehantur, ut qncmadmodum ipse ex Augustini, slc ex ipsiusmet sermoni- lios alii excerperent, unde novl sennones conciniiarcntur. Hoc profecto homiiias Eiigii et Rabani cum sermo- Dilms Appendids nostrae oomparando quivis intelliget.
Snperestut qnid auxilii nobis ad institutam Sermonum Augustinl censuram praebuerint Lovanlenses, expo- aauuns. llil sna in tomum X praelaliuncula admonent se in censendis Sermonibus secutos fere esse judicium do- ctittiml virilfartini Lipsii : iisqui certo visi sunt esse Augustini, nomen ejus adscripsisse; qui certo deprehen- ' si simt ipsins non esse^ rejecisse in Appendicem : reliquos otil non satis diseussos aui ex judicio qoorumdani iubim ttueioritaiis^ inter Augustini Sermoiies reliquisse , non tamen addito ejus nomine. Ad hanc igitur notani ^ potisslmum sermones ad examen essent revocandi, cognovimus : et sane considcrauti palam Oet, eorum ^ a Dobis rejiciuntnr longe plurimos ex iilis esse quos non satis discussos aut dubim auctoritalis vocant. Prae- terea aliorum in Augustinianos Sermoues censuras consuluimus, quaruin duse praccipuae sunt ct accuratlores, aliera Simonis Verliiii edita an. 16i8, altera fiernardi Vindingi an. 4622. Cum autem hicensores omoium sa- gadssimi nonnnllis in locis aberraverinl , arroganti» esset id nos assecutos credere , ut liic nunquam judicio folleremur* Attamen confidimus (actum ut iiec ullum inter falsos aperte venim , nec ullum inter veros aperie Cilsum retolerimus. Hoc nobis proposuinius ab initio ; eiea propter in sermonibus nondum editis, qui Auguslino in maooscriptis adscribuntur, nos pra;huimus severiores. Ex eorum numero longe maximo selectos octodecim bBtam cnra fragmenlis aliquot liic adjecimos , in quilNis S. Doctoris character» ingenium et doctrina liquido Renpidtur ei elucescit.
JBi
iH^
9n9
STLLABUS GODIGUM
AD QUOS RECOGNITI SUNT SERMONES TOMI HUJUS QUINTI ,
ET MOTiE QOlBlll CODICES UmiCANTDE.
<8(afNOioa;e>
MAHUSCBIRl CODICIS.
1. veteres libri e l)lbUotheca Abbatis S. Audoeni Roto-
magensis. b. Beooensis monasterii oodices. biL Bedz CoUeouuiea in Pauliim maau scripta bibUotbe- cs Bertinianae ac Horiacensis. Mas. s. Benigni DiTionensis. carcaasonensisEociesiae. -.
Ecdeslae cuirateDSis. cjrterciensi» Alrf^tiy-
Oodices PP. dsterciensiiim s. Cnids in Jenisalem de urbe; luide sennomun aliqoot occasionem diem- qae didicimus, necnon quo eos iooo dixerit Au- gastiims. Kss. Coibeatin» bil)Iiotbec» plures, inter quos ma- ioris pr^ umis, qui 82i notatur, sermoues de ver- bis EvangeUi veteri ordine, secundum quem in Beds seu Pton collectione plerunique laudantur, digestos oootinens, iisque toscrtos quosdani, quonun vel nihil pronus m ante editis, vei firagnienta solum eistabant. cb. librioorbeiensesoptimaenotxacvetustissimi. eur Itos. S. GorneUI cnmpendiensis. t. Excer{*!orum Engy|iii oodices duo calaino scripll, Gcr-
bo.
c.
er.
ci.
co.
Ck.
manensis unus, alter Cort>eiensis.
f. Mss. Fioriacenses.
fl. Flori seu vulgati Bedae GoUectio in Paulum manu scripte
e bibliotbeca Gorlieiensi. is. Mss. S. Mauri Fossatensis. ful. RR. PP. PuUcnsium oeenobii s. Beruardi Parlsiensia.
g. Gemroeticeusis Abbatiae.
gr. S. Germani a Pratis codices beoe muki» et ex iis sin- gulares quidam acpereiegautcs.
I. libri Lauduneosis EcclesiaB.
Ir. Lyrensis monast^.
nu s. Micbaelis in periculo maris.
n. Navarrici ooUegii Parisiensis.
ph. Plumarconensis codex curticeus, qui oUm Narbondnsis Eoclesiae luit.
pr. Mss. PrateUcnses.
r. Re^s bibliothecae, pnpter alia exemplarb, volumen singulare, quod a Jacobo sirniondo laudatum est» oomplectens duas priores |iaries coUcciorii senuiH nuni Au^liniaaoruiii uoberio de Rardis CaiiceUario Parisiensi auctore adoroati.
rm. Remigiaoi apud Remos coenobii codicj».
s. Bibliothccas SorlMnici gymnasii.
t. s. Theoderici profie ReuiQS.
vat. Vaticanus codcx.
te
S. AUGUSTLNl EPISCOPI
91
V. S. victoris tpod Parisios. vd. \'iiidocinensis AlibaUse.
Alli quidam codices suis locis iudicanlur.
EIMTI CODICES.
Am. Sennooum Augustinianorum \ibri per Joaonem de
Amerliacli excusi Basiieae, an. i^ el 1485. Er. Ubri a Desiderio Erasmo receositi et apud Basileam
nirsum editi FTobenianis typis, an. 1526. uUai. volnmen sermoDnm de Diversis Joannis ulimmerii
Comparavimus prcBterea eat oinnesediiiona imtio Relract. et Confess. I. !, memoraias. M*
cura publicatum Lovanii, an. 1964. Par. Parisiensis editio nonnuilis sermonibus aucta aii.
1571. Lov. EditioLovanienslum Tbeologorum opera longe auctior
et castigatior e prelo Plantiiiiano lirufecta, an. 1570. Sirm. Godex Sermonum additorum a Jaoobo Sirmondo, an.
1651. vign. Sup|)lementum a Hieronymo vignerio procuratum et
altera vice castigaiius (Miub excusum, an. 1(KKS.
S. AURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI
SERMONES
AD POPULUM
OMN£S CLASSIBUS QUATUOR NUNC PRIHUM COMPREHENSI.
PRiaiA CLASSB GONTINEEfTUR SERM0NE8 DB SGRIPTURIS VETERIS ET NOVI TE- STAMBNTI.
SEGUNDAy SBRMONES DB TEMPORB. TBRTIA, SBRMONES DE SANCTIS. QUARTA» 8BRMONB8 DE DIVERSIS.
Hto In quinta dasse succedunt sermones dul)ii, qui scilicet non certo habendi videntur pro Augustiniaais. In Appendioe
demum sermones su|i|)06itilii.
CLASSIS PRIMA DE SCRIPTURIS.
SERMO PRIMUS * (a). Jh eo quod teriptum eet^ Gen. i, 1, In principio fecit Deos coeliiin et lerram; et Joan, i, 1, In principio erat Verbum : contra Maniehaot (6).
Mamchmorum i» veterem Legem ealumnim.
CAPUT PRIMUM. — 1 . Qui meroinil det>iti sul, sen- tentixque aposioiicx , qua dictum est , Nemni qtdd- quam debea^t^ nin ut invicem diligaiit {Rom. xm, 8), se ipsum debet ad reddendom ipse compellere. Et revera quantolil^et fremitu debitoribus exactorum terror in* curobat; multo vehemcntius exigit charitas, qua aufert ab exactioue pondus timoris, et verecundiae majus imponit. Memini me fuisae pollicitum Chari- tati vestne, adversus Manicbsorum stulus perni- ciosasque calumnias, quibus Veteri Testamento in- Bidiantur, responsionem per nos non defuturam, quantum Dominus donare dignatur. AdverUte igitur, et videte laqueos serpentinos , atque inde subtracta jugo Christi colla supponite. Audent quippe ilii hujus- cemodi dolos praetendere incautis, ut dlcanl adversari sibi ScripturasNovi et Veteris Testamenti, ita ut una llde retineri utrumque non possit : et ipsa principia libri Geneseos et Evangelii mltk Joannem sibimet inimlca persuadere molientes, quasi ex adversa fronte committunt.
* Recognitus est ad d). et ad ulim. Par. U>v.
(a) Alias, de Diversis 14.
ib) A Pos^o notatur sermonis hujus tilulus in indi- eul0| cap. 1
CAPUT 11. — 2. Moyses enim dicit, inquinnt, /ft principio fedt Deu$ coelum ei terram, nec nominal Filium, per quem focta sunt omnia : cum Joannes dicat, In principio erat Verbum, et Verbum erai apud Deum^ el Deu$ erai Verbum. Hoc eral ,iH principio apud Deum. Omnia per iptum fada eml^ U tme ip$» factum eit niittL Hoeclne contrariimi est, an poUus sibimetlpsl eontrarii sunt, qui ea quae non intelligunt, c^Lxitate reprebendere, quam pietate quxrere malue« runt? Quid enim dicturi sunt, cum ipeum principium Filium Dei essc respondero, in quo Deuin fecisse coelum et terram, Genesis loquitur? An forte hoc probare non potero , cum de ipso Novo Testamento , ciii velint nolint, fracta superbis cervice subduntur» testcs mihi prxsto esse cognoscam t Ait enlm D(k minus incredulis Juda^is : Si crederetii Magn^ crede* reiis ei tm/it : ille enim de me $crip$U {Joan. v, iC). Ctir ergo non ipsum Dominnm iutelligam, lu quo principio fecit Deus Pater co&lum et terram? Nam, In principio^fecit Deu$ Cfnlum et terram^ Moyses utique scripsit, quem de Domiiio scripsisse, ipsius Domini voce flrmatur. An forte non est etiam ipse prlitci- pium ? Neque hincdubiUre oporiebit, loquente Evan- gelio, ubi Judaei cum a Domino quaesisseiit quis essci, ipse respondit, Principium^ quxa * et loquor vubi$ {Joan. viu, 25). Ecce in quo principio fecit Dcus coelum,et terram. Coelum ergo et terram fecit Deus
« Editl, qui. At vettts Ms. Gorb., quia , juxu grxc. »
SEIUIO
10» per qiiein fiMta sant oninia» et sine quo I ett nihil : ot etiam fiTangclio coneordante ieuesi. secundum Testamenti iitriusque eon- I tenearoos bxredilatem, litiglosasque calum- [baeredatis haereiicis relinquamus. DT III. — 3. Nullo modo autem vestram pni- n movere debet, quod cum Joannes eyaiigelista ixeril, Omnia iii ipso lacU sont, sed» Onmki m faeia smu ; non legamos in Gcnesi, Per prin-
fecii Deiis coelum et terram, sed, /n jfrincfph hiu calum tt temm. Dicit enim Apostoliis , nderet nobh mysierium vohmtatit wte teeundnm
wdMntalem tuam, qaam fnropotmt in ilh in tione plenitudinit tempwum^ tnttawrare omnia i/o, qua in caelit ticnl, ef qum in territ^ in ipto . I, 9«if0). Uuemadinodum itaque hic slc i|nod ait, f» ipto, ut intelligas et, per iptum ; » qtiod dicii Joannes, Omnia per iptum^ etiam iniellrgere cngeris. Et quemadroodum hlc non ulenur intclleciiis, qiio inielligo in ipso facia imi.1, cum per iptum legain ; sic in Gcnesi cum in ipoo ractum esse ccelum et lerram, quis me ere prohibet ei per ipsnm? Nisl forte e duobus Mmiis Manlchxi transrenint litem, et eam inter imos tesiesNovi Testamenti, boc est, inter 1 Joannemque consiituunt : quia ille ait, in lle, Kt per iptum. Sed nos, sicut Paulum et m contrarios sibi esse non credimns; ita de el Paiili concordia etiani ipsos cogimus coii-
H quoniam * sicut isti duo sihi. sic etiam I eonsentit amlKibus ; quia iudixit, per iptum, •0 liitelligi non probibcat. l^T IV. — Omnia divina scripta fnler se pa- nsistuf it. Scd qiieniailmodum sofet accidere , •do iranseontes nulies per obsciira noctis lii- , earum caligine sic acies nostra lurbciur, ut ' nrium nobis sidera currere vidcaniur; sic isli I, qoia in soi erroris nubilo pacem non inve- 'Metor els potius divina Scriptura rixari. inP V. — 5. Fortassis dicant, non de Verbo tora esse, In prineijdo fedt Deut c€etum et Fac esse, non in prindpio, quod est unicus ^ ; sed in prmcipio temporis dictum intelli- lood scripiom cst, In principio fecit Deut a terram : non quia jam crat teinpus, antc- laei olla creatura (non enim vel tempus esse om qiiisquam dixerit Deo, qui est coiiditor on), sed ut cum ccelo et terra esse coeperit Si crgo quisque sic intelligat, cognoscens
I creature Creatorisque distantiam , ne co-
II Deo qui fecit, dicat esse quod fecil; certc ilo verbo elucebit numcnis personarum, ubi Bst, Faeiamut hominem ad imaginem et sifiit- n nattram; et, Fedt Deut hominem ad ima- >« (Gen. I, 26, 27). Quauqiiain ctiamsi nou ct, et sub unitatis appellaUoiie TriniUs in-
I qmnodo, Locum ad vs. corb. castlgavimus.
PRnnis. ^^
telligentibos inslnoareUir; non ideo conlrarium pnn-. cipio Geneseos, Evangelii principium videri debuit prodentibos : non enlm videri nlsi improdentibus potoit. Habemos enim taliom in Scriptoris locutio- nom iimomera exempla. Ipse Dominos loqiiens ait : Ego muem dko vobit^ non jurare omrnno^ neque per ciKlum, quia tedet Dei ett; neque per lerram, quia tcaheUmm ett pedumejut (Matth. v, 34 et 56). Nomqoid . propterea quia ibi se noa nominat , fortasse negaturi suiitqood sedeat Christus in ccelo? Item dicit Apo- stolus, 0 allitudo dimtiarum tafdenlim et tdemim Dei! quam uuerutabiiia tunt judida ejut, tt invetligabilet vim ipeiut ! Quit emm eognodt teneum Dondm ? aut qm eontiliariut illi f^l? aut quit prior dedit ei, et retribuelwr m? Quomam ex ipto^ et per iptum^ et in ipto amt omma : ipti gloria in tmeuia tmeulorum (Rom. XI, 55«36). Eti:im bic Filii menUo nominatim non f:icu est. Unum dicit esse Apostoius Deum et Domi- num, ex quo omniay per quem omnia, iu quo oiunia. Ciir ergo isti Moysen sibi elegerunt, qucm Joaniii evangdistfle opponerent, Paulum autem apostoliim el opponere noloerunt? Quia scilicet imperiiis homi- nibos duo Testameiila persuadere voiuerunt esse coo-. traria; ot uno teste olautur, alterum respuant. Hoe. cnim profltetur error ipsorum. Nam si essei alios, cojos item dementissimus furor ipsum Novom Testa- mentum sibi contrarium apud imperitos conaretor ostendere; qoid aliod ageret, nisi qoemadmodum isti Moysen et Joannem, ita ille Paulom et Joannem» tanqoam inimicos rixantesqoe proponeret? Sicot au- tcm sinoerissiina et verissima Gdes oommendat Paoli Joannisqoe concordiam; ei in eo qiiod beatus Paulus ait, Ex ipto^ et per tpsmtt, et in ipto euut omnia^ non* solum Patrem» sed et Filium et Spirilum sandum docet intelligi : sic Mojsi et Joaiinis pacem intuens, in eo qnod Moyses dixit, iii prindpio fedt Deut cmlum ef terram^ sl prineipium aceipit temporis, nihil allud in eo quod dictum est, Deut^ nisi Trini- tain uoitatem agnoscit ; aut principium in quo fectt Deiis coelom et terram» ipsum Filium incunctanter amplectitur. Mulia sunt alia quae secondom has rc- gulas locutionis divinarum Scripturarum oommemo- . rare possimus : sed ne oneremus memoriam Sancii- tatis vettrae, isu commemorasse sufreceriu Cvtera vos ipsos quaerere, vel cum Scripturae legontur, advertere, atque inler vos considerare concordiier' et pertraciare adhorumur. Coiiversi, eic. *
SERMO fl • (a). De tentalione Abrahm a Deo (b). CAPUT PRIMUM. — i. Abrahm fidet et piftat. Notissima pietas * patris nostri Abrahae reddita iio- bis est in memoriam per receiitem lectionem : el
* Ms. corb. non addit, com^erti, elc
•Remigiensis Ms., petittimapietat. Reghis Ms., noitiiimo
• Recogniois est adbd. cs.cl. cb. fl. r. rm. Am. Er. llim. Par. Lov.
(a) Alias, de Tempore 73.
(b) In PMflidii indiailo, cap. 8, tilMlui babetnr, • De «io « Aliraiiae duclo ad sacriAciuin. » ciuiur idem sermo a uevJa etnoro.
2T
est qoideiii ita mirabilis \ nl nuilum cor arbiinindum sit lam obliTiosumy u( inde aliquando elabi possil. Ve- ruintamen nescto quomodo,quotie8cumqucif^gittir,qua- ti tunc flat, ita afticit menies audientium. Magna fides, magna pieia8,non soluminDciim,sedetiaminip8um unicum filiiim, cui uibil mali esse pater credidit ', quid- quid de illo jnsserat qiil creavit. Pater eiiim filii sui esse poterat Abrabam, secundum operaUoMem camis ; non autem creator ct condiior, secundom operatio- nem majesiatis. Kt qiiidem ', sicui dicit A|)ostolu8, iion secundum camein natus est Isaac Abraliae/sed ei promissione ( Galat. iv, 93 ) : non qiila eum canie oon erat operatiis, sed quia de summa desperatione Busceperat ; el nisi adesset promilteiis Deus, nihil Um senex de visceribus aiiicuix conjugis sperare aiidebat posteritatis. Sed credidit nasciturum, et non plangit morituram. Ejusdeiiera eligitur ad sacrificium, ut morerelur ; cujiis cor electum est ^ ad fidem, ut nas- ceretur.NontrepidaTit Abraham credere, quando pro- mltlebaiar ; non trepidavit oflferre, quando exigeba- tur : iicc fuit religio credentis contraria devoiioni obedleiiUs. Hoc dtco, non sibi dixit Abraham, Dens mlhi locntus est : qiiando promislt Alium, credidl qtiia mihi daturas essel Detis posleritatem ; et qtia- lem posteritatem ? Ut diceret mihi, /n /mmtc w>cabi' tur Hbi 9men{Gen. ixi, 12 ) : etne fone sic vocaretnr mihi semen in Isaac, ut anle me meus filius iiiorere- tur, In tendne ftio, inquit, benedicentup omnei gentes (Id. xiii, 18 ). Ipse mihiorgoloquenspromisit filium, et ipse exigit ut occidam ? Non sibi fecit quapstionem qiiasi de contrariis et sibi adversantlbus vcrbis Dei )iromittcnti8 filiom nascitnrum, et postea dicentis, O-eide mlhi filium tuum : sederat in corde ejus fides srmper inconcussa, et niillo modo deficiens. Cogita- vit enim Abraham, Deum qni dedit ut ille de senibus nasceratnr qui non erat, posse etiam de morte repa- rare(ff). Amplius enhn est quod jam fecernt Deus, cum qui nonerat'po8t tanlam desperationem videliat sibi datum filium, etsi humanam infirmiuitom eonsn« las, impossibile. Adjecit itaqiie animum ad fidem ; iion credldit allquid imposslbile esse Creatori. Qui, quemadmodum credideral, susoepit filium, credidit postea jubenti Deo : jam in siiscepto filio probaverat Deum.Crcdidit filiom suscepluras, credidit occisuras. Ublqoe fidelis, nusqoam crudelis. Omnino perdtixit filiom ad locom YicUms : armavit eUam deiteram cullro. Aitendis qois fcriat, et qticm feriat : aitende qiiis jobeat. Pios ergo Abraliam obtemperando : quid Deosjobendo? Ne fortc infirmis, non dicam sacri- legis animis, ipse displiceat qoi jtibebat. Sed si pkcet qiii obtemperabat» quomodo displiceat qui jubebat ?
* Am. Er. et Par., et eU quidcm ita ndrabile, Mss. Begius ot Remig., ef eU quiddam Ua nurabHe.
* sic Ain. Er. Par. et Us. Regius. Al Lov., cum mhit mati credidU ene^ elc. ulim., aan uiliU maii esse credide- rit, etc.
* Sic Am.cr. Par. el Hss. AtUlim. et Lov., si quidem.
^ Ita IIS8. At ediU, erectum est. fX sic Florus, qui tamen. solus in priore luirto sententise bahet, erigUur,
* Ms8., einiKjnit fioneriif. Post tantam Msperatimm, eic.
(a) II Retract. caD. 22. d. 2.
S. AUGUSTINI EPISCOPI ^
Quia si Abraham bene fecit obtemperando ; multo melius, et longe melios, incomparabili modo, Deus jubendo.
CAPUT II. — 2. Deus taUans Abraham Maniehans immerito dispUcet. Fortasse sacramentum qiiseratur '. Non enim frustra hoc Deus juberei, aut carnaliier accipiendum est, quod lectum fortasse nonnulloruiii mlnus intelligentiumcordacommovil. Tentavit, inqiiii, Detu Abraham ( Gen. iin, I ). Sic ergo ignarus est Deus reram» sic nescius cordis liumani, ut tentan- do bominem inveiiiai? Absit : sed ut ipsehomose inveniat. Primo ilaque , firaires» propter illos qui adversantur Legi veteri, ScriptoKe sanctae ; qoia non* nolli non inlelligentes citios volunt exagiiare qood non inlelligont, qoam quxrere ul intelligant; et non fiunt humilcs inquisilores , sed superbi calumniato- res : propter hos ergo qui Evangelium volunt acci* pere, et Legem veierem respucre ; putanies in via Dei posse se esse, et recte uno pede ambuiare ; qiio- niam non sont Scrib» eroditi in regno Dei, qoi profe- rant de thcsaoro soo nova et vetera( J/oif/i. iiii, 52) : propter lios ergo Ules, iie qui forte hic lateaiii, aot clsi hic non sunt, habeant qoi adsont, quid lallbuft respondeant» breviter solveuda est ista quaRStio. Di- cimusialibns, Evangelium accipitis, Lcgemnon acci- pilis : nos aulein dicimus, euiiidem esse Evangelil misericordissiiiiiim largitorem, qui exsiiiit etiam Le- gis terribilis lator. Lege enim tenruil, Evangelio con- versos sanavit, quos ut converterentur * Lege terrue^ rat. Imperator dedil Icgeiii, et multa commissa sunt contra legem ; iex quam dedit imperator, non nove* rat nisi piiniro peccantcs : restabat ergo, ut ad sol- venda dclicta eoram, ipse ciim indulgeniia venirot» qui legem praemiserat. Sed quid dicii pervcrsum cor, quia dicit accipere se Evaiigclium ', Legein v era respuere? (Juaro respuit? Quia scripium est, inquit» Tentavit Deui Abraham. Ego Dcum colam qoi tentat? Christomcole, quemhabesin Evangelio. Ipse te re- vocat ad intelligendam Legem. Sed quia non iransie» riint ad Cliristum, in suo phantasmateremanserunl. Non enim oolunt Christum, qualis pnedicaturiii Evan- gelio; sed qualem ipsisibi finicrunt. Propterca su|ier Tclamen stullitiae suae naturalis, addunt allcram veta- men perversaBopinionis. Et qiiando per duplex velamen potcrit vidcri quod lucet in Evangelio ?
CAPUT III. — Displicet tibi tentans Dcus, dis- pliceat libi tentans Clirislus. Sed ciim placuerit tibi tentans Christus, placeat tibi tentans Deus. Et Chri- stus enim Filius Dci Deus, etcuin PatreChristus iinus Dcus.Ubi igiturlegimus tentantem Christum ? Evange- Hiim loquitur : ait eniin Philippo, Vnde ememus panesp ut manducent hi^^fEi sequitur Evangelista : Hoc autem dicebatftentans eum ; ipse enim sciebat quid esse' facturut ( Joan. VI, 5e/6). Refer nuiic animiiin ad Deum ten- tantem Abraham. Hoc enim diccbat ei Deus, teutaiis
^ Qucsritur^ juxta Er. M.
* sic Mss. Ediii vero, ut converterel.
* Godices Mss., quidiiicit T Accipere <e, etc.
^ sia Nss. Edili aiitcm, uabcntcs paneSf date illis numdtk^ eare*
Abnliaiii : fpse efiim scielMit qiiid
AgBOsdtv teDtator Christiis» agnosciiur leoUtor
ikm : eorrigaiiiir tenutor iiaereliciis. Non enim tic
lenui Inereticiis, qooinodo tenlat Deas. Deas enim
:enui \ ot aperint liomini : haereticns lenUt, ot Deom
^cbndnt.
Sw Temimre iki , ^ ipeetai. Ergo norerit Cln«
rius Testra, lenUiione Deoro non id agere, ot ipse
aliqaid cognoscai qood anlo nesciehal ; sed ni
ipso lentante, id esl interrogante, qood est in hnmi-
m oecnlloni prodator. Non enim sibl homo iu notus
ot. ot Creatori ; nec sic aeger sihi notos est, ut me-
(Deo. iEgroul homo ; ipse patitor, medicos non pnli-
Mr; et abillo qoi non palitur, exspccut audire qoi
ptiior. Meo in Psalmo clamat homo : Ab oecuUis
mtk wmmdm me, Domm« ( PuU. xvm, 45 ). Qoia sont
» homiiie occolu ipsi homini in qoo sont ; et non
proeedont, neqoe aperionior, neqoe inveniuntor, nisl
ialenutionibas. Si Deos cessat tenUre, magislerces-
MH docere. Sed Deos tenui, ot doceat ; diabolos
Mai, ot dedpiai. Cui Umen nisi ille qui leiiUtor
Meril locam, inanis lenutio et irridenda repellitur '•
Ues Apostolos : Nefoe detk^ ail, tocmn^ diakolo ( Epkee.
rr, i7 ). Dant aolem locom homincs diabolo ex eon-
npicccnlito sois. Non enim Tident homines diabolum,
caai qoo pognant : sed factle habenl remedium. Se
ipsss inierios Tincant, el de illo foris triumplianl.
Qssre hoc dicimos T Qiiia nesdl se bomo, nisi in
leatatione discat se. Cum auiem didicerit so, non se
wgligat. Si enimse negligebat lateiitem, non se ne-
fligal notnm.
I. Qaid ergo dicimus, fnitres? Et sisciebatse Abra- iiaai y nos non noveramns Abraham. Aot sibi , aot certe nohis prodeiidiis erat : silii , ot sciret unde gratias ageret ; nobis, ul sciremus vel quida Domino defrecaremur, Tel quid in homlne imiiaremur.
CAPUT IV. — Qoid ergo nos docet Abraham ? Ut htenhet dicam, ut Deo non praeponamos quod dat Deus. blsrim ad liileram rerum gesurum, antequam Iracle. lviaiebrasacrameiitl,ideslquldhilealin hoc mysterio, ^ jnssos est Abraham ooddere unicom filiom. Ergo Mc illod qood libi pro magno praesui Deos, praeponas iUi qoi praeslitit; etcom libi ▼olueritsubtrabere, non iibi vilescat : qoia * gralis amandus esi Deus. Quod «liin dukios a Deo praemium, quam ipse Deus?
5. Demt diecere cdnliir, CMm faeii «1 diteanm* Figo impleu Abraham devotionis obedientia , radit a Deo , JViiiic coguom quomam tm iimee Deum {Gem. zxii , 12). Quod iu inielligitur , quod Abrahum feccrit Deus ut sibi iniiotesceret. Sicut quando loqui- tar propheu (Christianis loquor , tcI prolicienlibus ii ichola Dei ; non suut rudia nec nova qu» dico, sed vfsine Sanctiuti nobiscum usiutissima et manifestis- Ms) qoando propheta loqoitor, quid dicimas ? Dixit Deos, plane didmus^. Didmus etiam, Dixii propheu.
* Ok Mai., praetennisso, Non eiitm iir fiififal Aim^^fim, su^ >Higiuil,giMiiiMMtoieRiat Deuelt DemeUHiat^ eu;.
* Er. Par. et Mas., imam et irridendus TepeUUmr,
* Ibs. RegHis et Remig., ^fii.
* vse> . Ifcne (iiiiittus.
SERMO n. 39
e^ ficturos. Et iitromqne recte didmos , et otramqoe in aoctorl-
ute InTenimos. Et Aposioli sic intelleieront Prophe- tas , 01 dicerent , Dixit Deme, El allo loco, Diaril Imao. Utromqo6 ▼erum esi , quia utrumque InTenfanos in Scriptoris. Solvat mihi christianos qiiaestionem, qoam modo proposoi ; el solvet sibi, qoam paolo anie pro- posui. Quomodo ? Quia qiiod homo dicit de dono Dei , Deiis didl : secondom illud , Nom emim vo$ eetk qmi lo' qmhmm (MaUh. x, 20), et caelera; et itemni, Ecee ego Pautue toquor vobis (Catat. ▼, S) ; et iterunu Ckri$tui qui in me toquitur (II Cor. xiii, 5).
CAPUT V. — Ergo isUm regulam , fratres, iraiis- ferte ad illud quod aliquando tortuosum videhator, ei rectum eril.
6. Expeeiatio ad Deum. lllum ergo omnos intueamur, ut esorientes animas nostras ille pascat, qoi eso- riyil propter nos ; qui pauper factus est , cmn dircs essel , nt ipsins paupertate nos diUremar (11 Cor. Tui, 9). Opportiine ad eum paulo anle can- Urimus : Ornida a te ^ exepeetamt, mt det iltie eeeam im tempore opportmmo (PtaL ciii » S7j. Si omiita, omnes : si omnes , et nos. Non eigo si qoid honi in sermone datori somos» noa dabimos, sed ille a quo omnes acdplmos ; qola orones ad eom eispeclamos. Tempus esl » det : sed fadamus quod diiit, ot det ; id ea, exspectemas ad eom , ipsom corde intoeamor : qoia sicul oculi corporis et aures ad nos, iu oculi cor^ dis ei aures ad illum. Patenie aure ' cordis aodiu ma* gntim sacramenlum. Omnia quidem sacrainenu divi- nanim Scripturarum utique magna atque divinasuiit : sunt Umen insignioray magisque praedpua, quae maxi- me inteniosnosdesiderant, et quae prae caeleris aedifi- canl lapsos , satiant esurientes : qui non iia saliantor » iit fastidiant ; sed ut sit satieUs sine Dsislidio *, pellens iiiopiam , non assumens oontempturo. Quero non mo- veat jussus immolari unicus filius ei , a quo promissua est ? Et maxime res iu gesu , ul audivimus , inienlos aniroos facil ad quaerendum expoui sacramenlum.
CAPUT VI. — 7. Scripturarum figurm rebme uere geetis inkmremt. Ante omnia umen , fratrea, hoc in nomiiie Domini et admonemus, quantum possumus, et praedpimus, ut quando aodilis exponi sacramenlum Scripiurje narrantis quae gesu sunt» prius illod qwHl kdum est credatls sic gestum , quomodo lectum est ; ne subtracto fundameiito rei gestus, quasi in aere quacratis aediOcare. Abraliam pater noster bomo erat illis temporibus fidelis , credens Deo , jusiiflcatus ex fide, sicut Scriptura dicit, ei vetus elnova(Gen. XV , 6; Roni. iv, 5, sl Catat. in, 6). Suseepil filium de Sara uxore , jam in senectute utrisque eonstitulis , ex magna desperatione, «ed secmidum bominem.Quid autem de Deo non sperandum , cui diffidle nibil est : qui sic facit magna, quomodo parva ; sic susdUl mor- toos, qoomodo creat vivos ? Si pictor eadem arte facii
* Forte, ad te.
* Porte, ad ittum patent. Amre^ eie.
s Sic negius lis. Ai Reo^iensis cum Ulim. et liiv., mn iftt ialiemr, vt fastidiam, sedhit salktas stne fastidio. Er. ei Par, NOM iltf setientur, ul faslidiantf sed namsHt saHetas faitHio.
S. AUGUSTINI EPISCOPI
imirMi , qua elephanlein (diversa opera » sed ars !iL*a *) ; quanto magis Dens qui di\ii. ei facta aunl ; mao^vii, ei creata auni {PioL cxltiu, $) ! QuiddifA^ eiie lacil , qui verbo facii ? Qua laciliiate creavit An- feloa ttUra coeloa , ea bcilitate luminaria in coelia , ea faciUiale piscea in mari, ea Ihcilitatearboreset anima» lia in terra : ea faciiiuie magna , qtia parva. Cui ergo ciiRCia facillimum fuit facere de nihilo, miraiidum est quia dedit senibus filium ? Tales ergo ilkw Tiros vd lllos homines bal)ebai Deus, et illo temporetales fe- cerat praecones Filio vcnturo, ut uon solum in his quae dieebaiit, sed eliain in liis qn» lacicbant, vel in his quas Ulis accid^m , Cbristus quaerauir , Christus in- veniatur *. Quidquld Scriptura dicit de Abraham , et facuua est, et prophetia esi : skut Apostolus quodam looo dicit , Scriptum tu emm quad Abraham duo$ /iliot habuil ; unum de anciUa^ ei allerum de Ubera : qua 8uni iu aU^aria. Hae erffo sunt duo Tetkmiienta (GaUu* IV, 92, 24).
G ArUT YII.— 8. Itaoei hi$U)Ha HveraeHel figurit' tipa. Jam ergo noQ imprudenter ' diclinos quia Isaac eC iuitus ^st Abrahae» ei aliquid signiflcavii. Sicut eiiin* molare llliam jqssus oblemperai Deo, perducitad lo- cnm , perveiiit triduo , dimittitduos scrvos suos cum jomento, pergit Ipse quo Deus praeceperat ; levailiguum In altare, levat fllium soper lignum. Anieqoam vefiiai IUiiisad locum saenflcii,poriailignuro quo levandusesi. Deinde ciim jam pene feriretnr , sonai vox , ai parca* ior : ei non tamen siiie sacriflcio et sine sanguine fuso reoediiur. Apptret arles in vepre inhaerens comibus , Immolaiur, peragHur sacrificium. Peracto sacriricio didiur ad Abraham : Fado eemeu iuum^ tieui tteiUu cetH ei arenam marit ; et obiinebii temen tunm cieUatet advertariorum ; cf benetUeeniur in temine tuo omnet geniet terra^ eo quod exaudisii voeem meam (Gen. ixu, 17 el 18). Yide ergo quando faciuni esi, et quando fii commemoratio Cicti ipsius. Quaiido dicit ille Aries , Foderuni manut meat et ftedet meotf ei cseiera. Qnando lieraciiiiii esi illud in Psalmo sacriflcium» tunc in ipso Psalmo dicium esi , Comiiietiior«6iifiliir ei convertentur qd Dominum univerti finet lerrw; et adorabuni in cou' tpecin ejut univertee palria geniium : quoniam iptiut eti regnum , ei ip$e donunabitur geniium (Ptai. xxi, 17» 98 et 29). Si commemorabuntur^ dictnm esi, praesigna* ium esi aliquande ^ , quod fieri jam videmos.
CAPUT VIII. — ^. Jutiificaiio ex fide tine operibut. Yideamus ergo quomodo impleiiiiii sit , ct uiido impletum , quo praecedente sacriflcio Impletum, quod diclum est Abrahae, lii temine luo benedi» ceniur omnot geniet. Felices geiites » qtiae illud non audioruni, ei nunc legenies credidenini, quod credidtt ille qui audivii. Gredidit eiiiiii Abraham Deo , et repviaium etiUUad juttitiam , et amicut Dd appei* Uitm eti {Jaeobi ii , 23). Qiiod credidit Deo » intus in
> Sic Ain. Rr. Par. etMss. At UUm. ei lx>v., dicerto opere, ted arie una,
^* Ulln]. et Lov. adduoi, chritiut inielUgaiur ; quod abest a (xeieris hbris.
* ins., non unpudenier,
^ Lov., alUiuando f»turum, vox, faiurumf abesi i cetens librts.
corde, in sola fide esi : quod aatem immolandum daxil fllium, quod intrepidus dexteram armavit, quod jam ferirei , nisi voce teneretur , magna fldes est uii- que , ei magnum opus : et ipsum opus laudavii Deus^ cum diceret , Qicoiiiiim ejoauditii vocem meam. Quare ergo apostolus Paulus ait, Arbitramur jutUficari ho- minem per fidem tine operibut Legit {Rom. iii , 28) ; ci alio loco dicit , Et fidet qum per diiecUonem operatur ^ (Galai. V , 6) ? Quomodo fides per dilectionem opcra^ iur ; ei quomodo jusiificatur homo per fidem sine operibus Legis ? Quomodo ? Iniendite , fratres. Cre* didii aliquis, perceplt fidei sacramenta in lecto, el morluus csi : defuit iUi operandi tempus. Quid dici* mus ? quia non csi justificatas ? Plane dicimus justifl- caitim , credentem in eum qui jusiifieat impiom (Rom. IV, 5). Ergo Iste justificatns est, et operatus non esi ; . ei impleiur sententia Apostoli diceutis, Arbitramur jutUficari hominem per fidem tine operibut Legit. La- iro qui cum Domino crucifixus esi, corde credidii ad jnsiitiam, ore confessus est ad salutem (Jd. x, iO). Nam fides quae per dilectionem operatur, etsi non sit in quo exierius opereiur, in corde tamen illa ferveos servatur. Nam eraiit qiiidain in Lege, qui de operibus Legis gloriabaniur, quas foilasse uon dilectione, sed timore fadebani ; ei volebaut se justos videri, et tira;- poni Ceniibus* qiiae opus Legis non fecerant. A|>osto- lus auiem praedicans fidem gentibus , com eos qui ^o- cedebant ad Dominum » videret justiflcatos ex flde, ut jam qui crediderani bene openurentur , non quia beiie operati sunt credere mererentur , exclaniavii securus, et ail , Quui justiflcari bomo potest ex fide sine operi- bos Legis : ui illl magis non fuerint justi , qui quod fliciebani» limore faciebant; cum fides per dileclio- nem operetur in corde, etiam si foras non exii io opcre.
SERMO III *
De Agar et Jtmaele
FRAGMKNTUM (tf).
Qttomodo ad Agar ei Jtmael pertineant beereUci et
tcbitnuuiei,
Testamentum vetus ad Judaeos proprie periinet» Etenim Ciirnalia beneficia promitlebanlur , quia spi- rilualia non capiebantur. Regnum illud terrenum , et vita terrena funditus dejecta , siibjectiotii inimicorum tradita. Tottim carnaliter sperabant de Domino , ci propter hxe serviebant. laterrogentor Christiani , si Hiodo nulli sunt tales. Tales ad Vetus Testamentum periinent. Non enim nomen inlerrogo , sed vitam. De his talibus sunt liasresis et schisma. Fugit a facie Sarae illa , et affligebat eam Sara. Quid niiranduin ? Afllige^ bat eam corporaliter. Si quid adlictionis passa est pars Donati ' , propter supertiiara suam Agar passa esi
' liic aiiud Am. Er et Par. finilur tractalus, apposita clausttla, iYT quain adipisci credUnut tatuiem eetemam. Amcn.
* Bedae Mss., ad calat., cap. 4, v. 29, Ututo addunt, in na» lali MarUfrum.
* Ita in Mss. At in editis, part Dommi,
* Keoognitus est ad M. fl. r. et ad ulim. Par. Ldv. (a) Alias, iii Fragmentis 5i. In Bcdae ac rlori coUecUcne ci
in Begio Ms. ropcrtuiu.
SERMO lY.
anciila a San. Audiat Agar ▼oeem AngeU : ll«fl ad
dommum iMmm {Gem. xti, 6, 9). Scd maU tuneipn
McmmAam cmrmam matni esf , peneqiubmlur emn firi $e*
cmmdmmt mpiriiMmi ; tta el luiiic. Non in?enimus corpo-
raliier perMCQtum liaac ab Ismaele : scd lanlnin qaia
diierit Apostoloa persecutionem. Noia ibi ubi dixit :
Sed tkml tmme iUe qui eeeumdumi cmrmem naiue etf, p€f-
tefui^imr fmmn qmi iecmmdumi sjmritmm ; ita ei mumCm Sed
mii Scriptmru f Ejiee anciUam et fiiium eju$ : man
keerea erii fiiime amciihB eum lUio liberee (Caiat, it,
29, 30). Ergo obi illud dicit Scriplura, ibi quanmut.
Quid ait in Geneti ? Et factum eu^ cum Imderet Immel
H iimac , midit eot ludentei. Quis persecutoi est f qiiem
lersecuius est ? Ludeoies eos Ytdit Sara , ei ait : Ejice
iacUiam «f fiHum ^ut. Qiiare? Qoia Tidit eoa lude»-
tes. Sed lusum ilium Paulus persecolioiiem Tocst :
(|uia lusio illa illusio erat. Si illnsio , seduclio ei dece-
pUo esc Omiiis losus puerorum simulacrum est ne-
ptiii majoris : et quando major ludit cum minore ,
quasi ui seducatur , scietis se babere ncgoUa alia quae
iotcndit , ct simulat qua-dam puero» id est inflrmo,
Ittdens cum illo. Major nui Ismaelf et roboratus in
laalitia : sed liidens cum puero Isaac, sedueebat Isaac,
ei quasdam fraiides ludendi cum iufirmo Ciciebau
Auiniadvertit mater lusum illum esse persecntionem.
Sic inteUigens Sara mater lusum illum dixit : Ejice
mcUlatm H filimm ^ue : nan emim hcBra ent fiUui am^
ditm cmm fiho «leo lioac (Cen. zxi, 9, 10). Et Ecde-
sia dicit : £jice bsreses et filios earum ^ : non enim
bcredes erunt haeretici cum Gatholicis. Sed quare non
€r8ot baeredes ? Nonne de semine Abrab« iiati ? Et
quomodo BapUsmum Ecclesiae babent? Baptismnm
hibent : haeredem Ciceret semeii Abrahae, nisi ab
Ittredilate superbia excluderet. Eodem verbo nasce-
ris, eodem Sacramento ; sed ad eamdem luBrediiatem
Tibe «lemae non pervenis, nisi ad Ecclesiam caiholi-
cuB reTcrsos fueris. Ex semine Abrah» nasceris; sed
^ ancillae foris propter soperbiain.
SERMO IV * (a).
De Jacob et Eiom (b).
In feito VineeniU marXyrti kabiiui^
CAPUT PRIMUM. — 1. SpirUualUer iapere dmlmr a Spirtim iomcio. Hesternx leciionis debilores nos esse Beniinimns : sed ricnt nos debemns sermonem, ita et vos debetis audientiani. Et lectio quldem illa carnali- lcr sooat : qni aulem Spirilum Dei accepit, spirituali- k-r sapit. Dixil enim Aposiolus , Sapere ieeuudum ear^ wem , mors eu (Rom. ¥in , 6). Et ad boc promisit Do- minns Paradetum Spirilum veriialis. Ergo sicut pro- Busii , ei misit, ut nnusquisque jam qni eum Spiritom reeepit, non sit temporalibns Toloptatibiis aenrus, sed iomiBus corporis CMtns et servus Creatoris, dirigat
SK Beds MBB. Cteteri fifari, mice hmreticoi et fUm eo-
se In viam prmoeptorum Dei ■ : nec ves^ia c|i«s m- tenl, nec oculi ejus palpitent; sed intentione fidei pro- flciat, nt ?eniat ad id quod nec oculua ridit ^ nee au- ris aodivit, nec in cor hominis ascendit (I Cor. n, 9){ quod creditur antequam f ideatur, ut cum veiieril, qui credidit non confundaiur.
CAPUT IL — - Inlendat ergo ambubins In spe, spe- rans quod nondnm lenet, credens quod nondum videi, amans cui nondum hxret. Exmitatio autem aniin:e in fidc , in spe ei charitaie , facit eum idutteum capere quod vemuroro est.
2. Pelrui camaUler iapiem infirmui. ipuu» et em- tdum martyrum fortUudo ex Spirilm eaneto. Ciun ergo camaliier adhoc saperct Pelrns , turbatus ad uiterro^ Ifationem ancillas, negavit Dominum ter. PraBdixerai enini mediciis a^groio qiiid in illo futiuniu erai : qni sger casus aegritudinis suae non noTcrat , et phis de se «grotus praesumpserat; sed verus niedicus Tidebai. Dixerat enim se cnm Domino et pro Domino moritu- rum (IfeiiA. xxvi, 69-75, 31-35). Nondum autem po- lerat, quia InArmus erat. At obi venit postea Spiritua sandos missus de coelo, el confirmavit eos in quos venit ; impletus ille flduda spirliuali , ceBpit Jam vero paratus esse mori pro eo quem anle negaveral. Hac fiducia replcti omnes martyres , teuenies reclam fi« dem, non morientes nec paiicnies pro falsa fide , pro vano phantasmate, pro spe inani, pro re incerta; sed pro veritaiis pollicitatione, ccrium habentes eom qui promisit, potentem esse qni exbibeat; omnia prcsen- tia conlempsernnt , in fulura exarsernnt , qux cum fuerinl illis pRcsentia , non erunt praelerita.
CAPUT III. — 5. Eiam earmalei , Jacob ijjnritualei figmrai. SjnrituaUi «tlom Angelorum exipecUU, Recor- damini ergo, qui interruislis licslerno die , duos filios lsaac,Esau etJacob, quomodo m^jori praeponiiur minor (Cen. xxv et xxvii) : ut ad Jacob pertineatis , Esan non amctis. Erit aulem Esan, qui vuli carnaliler vivere, vel carnalia in futnro saeculo sperare. Sive ergo carnaliter vivcns, et lalibus gaodens iii boc lem- pore, et lalia de Deo sperans , qualia liabent el mali , et totam felicilatem suam in ipsa poneus de qua gau- denl et iniqui ; aul certe contemneiis islnm praescii- tem , ct talem sperans in futuro ; carnalis est , cama- lem habens fidcm, carnalein spem, carnalem charita- tem. Fides aotem spirilualis est , credcre quod pro- tector sit temporaliter Dominustnus,ut venias ad illnd quod teiuporale non erii ; et sperare te Iiabiturain vi- tam Angeloram, non in corraptionibns carals, noo in voluptatibus et illecebris , non in foraicaiionibus el ebrietatibus et gaudio epularum carnalium , non in superbia possesslonum dominaiionis terrenae; sed tan- tummodo quomodo Angeli vivunt.
CAPUT IV. — i. Vita Angelorum beata es Mone I>ei. Tivnnt autem Angeli in gaudio , non creatnra;, sed Creatoris. Gaodiom enim crcatnrae esi quidquid
* Beoognitns ad gr. r. tlim. Par. Lov.
(a) AliSL de Diversis U.
m PoKUius bunc In Indiculo, c. 9, sennonem noial : 4« qaidem fai Regio us. ioscribHur, i De benodidkmlbus •UaueiJaoQb.B
* par. ei tUm., in tia preeceptorum Dei. aegins aotem Ms. praeteril istbaec verba, prcrceptormn Dei : nec 9eU,gia efui nutentt nec ; ac sic affimuinlcr didlur, ocuU ejui pfiJ- pUent. fone non male, quando infra, n. 7, amrmans seu- temia est, /vfptfol mentii uciei, purgeturuivideut.
S. AUGUSTINI EPISCOPI
vklelw : gmdiimi Crealorb est quod non videtur ocolis eorporls, sed purgau ade menlis. Beati nuuido €orde> Ad quam Tisiouem beaU sunl? Quoniam ipu neum mdebunt (Mauh. v, 8). Non enim potetis , fra- tffcs, quia gaudeot Angeli ex co quia vident terram , aut ccelum , vel quascumque in his sunl ^. Non ex eo gaodent, quia videni caAnm et terram ; sed quia vi- dcnt eum qui fecit coelum et terram.
5. Deirt non esl aiud eorfHweumy nec quale formari tweira cogitaiione pouit. Ille auiem qut fecit coelum et terram , nec coelum est , nec terra ; nec quid ter- renum potest cogitari , nec quid cceleste » nec quid corporeum vel spiritnale poteris cogltare : non hoc est Deiis. Non tibt faclas homincm aliqucm grandem et pulelimin : non circumscribitur huniana forma Deus ; non continetur loco , non tenetur spatlo. Non tibi focias qiiasi aureum Deum : non hoc est Deus. Namaumm, unde tibi vis facere Deum, Deus ipse fecit; •t boc iiifirmiim (a), quia in terra. Non tibi propo- nas, quia aliquld tale est Deus , qiiale vides in coelo , Tel lonam , vel solem , Tel sidera vel quidquid fulgct et splendel iii coelo : non hoc est Deus. Sod nec iie- ram ideo tibi non videatur Deus qiiod <ml , quia sol laiiquam mta quaedam est, non immensum liicis spa- lium ; et dicas tibi , Ergo Deus iulinitiac lucls est et fmmen&ae : ul quasi teiidas ipsum sdem, el facias 11- Imn non habcre Rnem, nec hac nec illac, nec sursum necdeorsum; et tamen lucem tibi immensam propo- nas Deum : nec hoc est Deus. Dous quidem habitat locem Inaccessibilein ( I Tim. ti , 16) : sed ulis lux iioii est rota , ;iec potest esse nou oculis carnis.
CAPUT V. — 6. Quideogitandnm eum diciturDeus. Manielueorum errorem perttringil. Sed si Tidero potes qiiid est veritas, quid est sapientia» quid justitia, quomodo dictum est , Aecedile ad eum , et iUumina' mtni (P$aU xxxni, 6) : quomodo est illud lumen ve- ram , de quo dicit Joannes • Erat lumen verum » quod ittuttunat onmcm kominem venientem in hune mundum; quomodo Joannes ipse BaptlsU non erat lumen ve- ram. Dicit enim Joannes evangelisU « Non erat ille lumen, $ed ut teelimonium perfuberet de lundne (Joan. 1, 9, 8). Non solum aotem Joannes BaptisU verom lu- men iion erat, sed nec Pauios verum lumen erat , iiec Petrus veram lumen erat, nec aliqui apostoli ve- ram lumen erant. Etenim t^^rvm lumen est . quod t7/u- mtnof omit^m hominem veiueniem m hunc mundum. Illi vero lumina erant , quia illuminabantur. Nam et ocoli carais nostrae dicuntur lumina ; et unusquisque Jurat, Perlnmina mea. Lumlna isu quidsunt?Si desit sol , sl desit luna aut lucerna , cerle in tenebris remanent. Ubl sunt lumina , videant ante se , prae- beaut ducatum pedibus , . si lumina sunt : ei umen liimina sunt. Quare lumina sunt ? Quia possont iu- men redpere. Etenim cum fuerit lumen illatum , lu- men ipsum non sentit frons tua, nec auris tua , nec oIGmuus toos 9 nec manus tua , nec pes toos : sola membra in teqoi Tocantur oculi, sola sentiont lumen
56
* !>ar. el ulim.^ vel qumcumque nihU fwif. Lov.» m eo sum. At usi., in hueum. (ii) Kurte, inpmutn.
illalum. Abseiite lumiiie tenebraniur : sed illalo lu. mine sola illuminantur, id esl , quia sola sentiuiii lo- men. Illuminantur qiiideni et caetera membra tiui ; sed iit videri possint, noii ut videre possint. Nain lux qu» oritur, vel quae iiifcrtur, omnia membra perfun* dit; ocolos, iit videaut; co^tera , ul videantur. Sic omnes sancii illuminati suiit, ut viderenl, et ut quod videbant, pKedicarent. Ideo illis dictum est, Vo$ e$ii$ iumen mundi {Matth. v, 14). Sed lumen, non veram lumen. Quare ? Qiiia erat lumen venmt, ^tiod iUumina, omnem hominem, Omnem hominem dixit : si de isto sole diceret, non dicerei , Omnem hominem; quia iste sol non a solis hominibus videtur. Vident illum et pecora , et uiiuulissiiiia aiiimalia , el muscx vident istum solem : illud autem lumen quod Deus est , ne- mo videl, nisi de quibus dictum est, Beati mundo corde^ quoniam ipu Deum videbunt,
CAPUT VI. — 7. iMmen quod Deu$ eit, quale cogi" tandum, Conamini cogiure , fratres , luinen veri- Utis, lucem sapientis , quomodo ubique pnebcns est omnibus : conamini cogiUre lumen justitiae; pnesens esi enim omni cogiUnti. Qoid enim est quod cogiut? Qui vult injuste vivere , peccat. Deserit justitiam : diminuU est? Conversus est ad justiliam : quid? aucu est ? Deserit earo , iniegram illam rermquit : convertitur ad eam, integrara illam invenlt. Quid esl ergo lumeii jusliiiae ? De orienie lioc surgit, et In oc- cideiitem vadit? An est alius locus unde oritur, aoi qoo venit? Nonne ubiqne prqcsto est? Homo certe qui esi in occkienie , si Tult juste vivere , id est , secon- dom justitiam , numquid dcest illi quam inlueatur el videal (a) secuiidum ipsam jiistitiam ? lieram in orien- te posiius si vellt juste vivere, id est, secundum eim- dein juslittam, iiumquid deest illi ? Ibi enim est justi- tia : praesto est jiiste vivenii. Sccundum ejiis regu- kim videnl * qiiemadmodum jiisie vivanl et illi : sicui justi beiie vivcndo eam vident , iu et injusti male Ti- veiido non eam videnl. Nam et ille juste vivit , cum eam videt ; et ille ipsam videt , ut sccundum eam actus suos dirigat : quia nisi secundum jusliiiae re- gulam direxeril actus suos, in errorem iniquiutis im- pingitur. Quia ergo et huic prxsto esse potuii ibi con- sistenti, nullo loco est, et ubiqueest : sic justiUa » sic sapientia , sic veriUs , sic castiUs. Connmlni ergo ▼idere ulem lucem : sed non iwtcsiis, palpiut men- lis acies ; pin^etur, ui videat.
CAPUT VII.— Ut autem purgetur et videat, cre* dat , ut purgari mcreatur. Qiiod ergo Tiilere non potestis, differte, ut curemini , et videre pos- sitis.
8. FeUcUa$ihfuturo$eecnloquali$$peranda. DuoTeua^ menta. Non lamen Ule aliquid in fuiiiro sxculocogitetis» quale nunc videtis : quia si ule aliquid cogiUveri^ tis, el Ule aliquid dilexeritis ; cum ipso mundo vuUis irc extra mundum, tollcre vobiscum vultis munduro. Non eruntibi isU. Lux ibi erit qu»dam, undehoc rorat nescio quid, quod modo ititelligimus , et gaudemus. Scd si habemus beuediclionem a rore coeli , habe-
» slc Mss. Ediil vero, secundum enim regtdam videt, \M} roTie, vt nvat.
S7
imis abandanliam a rertiliiate terra : sic est cnim
bcuedicius Jacob (Gfii. ixTii , 28) : ad eum perlinea-
mus . et non camaltter Tivamus. Quia unusquisque
hicipU camaliter vlvere , ideo major dictus est Esau
{Id. ixv , ^). Duo Testamenta dicuntur in Lege ,
onmB VeCus , el allerum Novum, Vetus promissiones
bbebat temporales » sed significntiunes spirituales.
lotendat Charilas vestra. Si promissa est Judseis
lerra repromissionis» significat aliquid spiritualiter
ima repromissioiiis : si promissa esl Judakis civitas
pads Jenisalem, sigiiificat aliquid nomen civitatis Je-
raalem : si data est Judaeis circumcisio camis,
Bignificat aliquam spiritualem circumcisionem : si
jussi sunt Judxi unum diem sabbatum observare de
sepiem diebus , significat spirilualem quietem , quae
non babet vesperam. Nam et in ipsis septem dicbus ,
iB Genesi in omnibus diebus dictum est , Facia eti
Htpera {Id, i) : in septimo die non dicitur , Facta
est vespcra. Septimo die qui vesperam non babet ,
tignificatur nobis rcqnies sempiterna « ubi niillus est
occasus. Si data sunt sacrificia Judxis cariialia , per
vicUroas animalium omnia significant sacrificia spiri-
Unlia.
CAPUT VIII.— Ergoqnisic intellexemnt,quasi prac- MBS illis aliquid daretur pro magno, et futurum nibil qutsierunt, nec spiriiualiter ea quae carnaliter age- loniar , intel ligere valuerunt , ad majorem fiUum yeoinent, ad velus Testamenium peninenL
^.TaiamenU Veteri$ el Novi ditcrimen ei con$onanHa^ Teuis enim Tesiamentum est promissio figurata : Nomm Testamentumestpromissio spiritiialiter inteU kseu. Cum enim Jerusalem qu» fuit in terra , perti- M9t ad Vetos Testamentum , iroaginem habet ad Je- naalrro qo» cbt m coelo , et perlinet ad Novum Tesiamentam. Circumcisio camalis pertiiiet ad Vetus Testamentum : Circumcisio cordis pertinel ad Novum Testamentuin ^ Liberatur secundum Velus Tesia- Nieniaro populus de iEgypto : liberatur secundum NoTum Testamentum populus a diabolo. Persecuto- resiEgyptiietPharaoperseqauntur exeuntes de iEgy- |ilo Judaeos : persequuntur populum cbrisiianum pec- caia ipsoram et diabolus princeps peccatoram. Sed skat JudMS usque ad mare persequuntur iEgyptii ; sicCbristianos usque ad Baptismiui persequuniur pec- cata.
CAPUT IX. ~ Eremti$ eU ehristiano hic mun- iu. Luendite » fratres » et videie : liberantur pcr mare Judaei, obruuntur in mari iEgyptii : iibe* nmtor Cbrisliani in remissione peccatorum, de- leiiuir peccata per Baptismum. Exeunt post mare Ra^ bnun y et ambulanl per eremum : sic et Cbristiani postBaptismom nondum sunt in terra repromlssionis, sed sont in spe. Saectilum autem hoc eremus est ; et ^mcbristiano est eremus post Baptismum, si intelli- gjt qoodacccpit. Si non solumsignacorporalia in illo fiauu, scd si eUam in corde spiritualis eflectus, intelligit
SERMO IV.
sibi eremum esse isium mundumjntelligit in peregri- natione se vivercy patriam desiderare {a}, Quam- diu autem desiderat, in spe est. Spe emm soM faeH 5vmiM. Spes autem qum ridelur , non est spa : quod enim videt quis , quid sperat f Si autem quod non vu/e- mus, speramus, per patientiam exspectamus {Rom, vin» 24, S5). Ista paiienlia in eremo facit aliquiid sperare : si j:im se puial in patria , non pervenit ad patriam : si jam se putat in patria , remanet in via : Ot autem non remaneat in via , speret patriam , desideret pa- triam, ne devict. Nam occurrunt teiitationes : ita post Baplismum occurrunt. Slcut eniin non soli erant ho- stes Judaeorum iEgyptii , qui illos ab ^gypto perse- quebantnr (ipsi enim prxteriti liosles erant, quomodo unumquemque persequitur pneterita vita siia et prs« terita peccata sua cum principe suo diabolo) , sed exstiterunt in eremo , qui vellcnt impedire viam ; el pugnatum est cum illiSy et victi sunt : sic posi Baptl* smum cum coeperit ambulare christianiis viam cordls sui iii spe promissorum Dei, non deviet. Nam occor* runt tentationes aliud aliquid suggerentes, delicial bujus mundi , aliam quamdam vitam , at unumquem- que de via dctorqaeant, et a jiroposito abducant. Si autem isto desiderio * istas suggestiones eviceris, vin- cuntur hostes in via,et perdudtur populus ad patriam»
CAPUT X. — 10. FigurafnostrteeaqumlaraeUlieo po* puh contigerunt. Audi Aposlolum , quia ista figarae nostne fuerunt. Nolo enim^ Inquit, vos ignorare, ftatreg^ qma omnes patres nostri sub nube fuerunt, Si sub nuba fuerunt , sub caligine fuerunt. Quid esi , sub caligine fuerunt? Non eis intelligentibus spiritualiter , qus cum eis corporaliter agebantur. Et omnes per mare tranMerunt , et omnes in Mogse baptixaii sunt , et om^ nes eumdem cibum spirituaiem manducaverunt. Datum est enim illis manna indescrto {Exod. xvi, 13), sicut nobis datur dulcedo Scripturanim , ut duremas iii ista ereroo vitx humanx. Et norunt quale manna ac- ctplunt Christiaiii, quibus dixit ipse Psabnus, Gustate et videti, quam suavis est Dondnus {Psal. xxxiii , 9). Etonmes, inquit, eumdem cibum spiriiuaiem mandu" eaveruni. Qiiid est, eumdem ? Idem significantem. Et omnes eumdem potum spiriiuaiem biberuni. Et attende qiiomodo unam rem exposoit, et caetera tacuit : B^- bant enim de spirituaH sequente peira ; pOra auiem erat Christus. Htec autem figurtB nostrm fueruni { I Cor. x , 1-G). Illissunt exhibitx, sed figurx nostne fuerant : quia illis corporaliter exhibebantur , nobis splrituali- ter significabantur. Ergo illi qui corporaliter ea te- nucmnt , ad Vetus Testaroenturo pertinuerunt.
CAPUT Jl.-^-W.lsaaeetRebeuain benedkdoneJa'^ cob^ quid figurabant. Ad Ecctesiam pertineni omnes $an* cti. Jam videte quia senuerat Isaac. Cujus personam gessit Isaac, quando voluit benedicere filium suom roajorem (Gen. xxvii, 1)? Jam senuerat : ubiseneetus, velustas; per senectutem intelligo velastalem; et per vetustaiero intelligo Vetus Testaroentqro. Hoc erg9 Vetus Tesumentum quia illi non inteiligebanty qm
^ isthxcsenteotia, circumeitiocamaUs peninei ad veius TemmtmMM : eircwncisiOf eic » ooum in editis fVierat. tcstiuiitur ex Hs. OortK
* Grrbeiensis Us., istfi destderm, itt) Fortc, desiderus.
S. AUGUSTINi EPISCOPI
iO
sub oube luenuit, ideo dicontiir caligasse oculi Isaac. C&ligo oculorum oorporis baac, caliginem sigiiificat mentium Jud»orum : senectus Isaac, veiustatcm si- gnincai Veteris Testamenti. Quid ergo» fratres? Viilt tamen benedicere et majorem filium Esau. Minorcm amabat maler, et majorem pater, tanqiiam primoge- nitum : nam sequaHs in ambos juslitia, sed erat cha- ritas major erga primogenilum. Vult iile benedicere nhijorem, quia Vetus Testamentum primo populo pn>« mitiebaf.Promissiones non loquitur nisi ad JudaK>s: ipsis videtur promittere, ipsis videtur omnia polliceri. Vocantur ab iOgypio, libermtur ab hostibus. per mnre ducontur, pascuntur manna , accipiunt Tcsta- meiitum, accipiiint Legem,accipiunt promissiones, aaMpiunt ipsam terram repromissionis. Non mirum ^quia ille benedicere voluit primum filium : sed sub iigiira majoris benedicilur minor. Mater enim tjpiini gestat Ecciesi.-e. Ecclesiain autem accipit^» fratres, non in bis suiis qui post Domini advenlum et naiivi- talcm esse coeperunt sancti; sed omnes quotquot fiie- runt sancti, ad ipsam Ecclesiam pertinent. Non enim non ad nos pertinet pater Abraham, quia ille fiiit Antcquam Christus nasceretur de Virgine, et nos tanio posty id esiy post passionem Christi facti sumus cliri- stianl : cum dicat Aposiolus quia filii sumus Abraliae, iniitando fidero Abrabae ( Rom, iv, li ; GaUu. ui, 7 ). Ergo nos imitando illum ad Ecclesiam admittimur, et i|>sum ab Ecclesia exclusuri sumus? Hsc Ecolesia .significatiir in Rebecca iixore Isaac : haec Ecdesia erat in sanctis eiiam Propbetis, qui inteliigebant Ve- tns Testamcntum, quia promissicnes illee carnales spirituale.nescio quid significabant. Si spirituale, spi- rituales ergo ad minorem filium : quia prior est car- jialis, et postea spiritualis.
CAPUT XII.— 12. CamaleideEccleuain wrtewni Eiau. Jam bestenio die prasmisiinus Sanctikiti vo- sine, ideo roajorem filiiim dici Esaii , qiiia nemo fit spiritualis, nisi ex carnali : scd si perseveret in pru- deiitia camis, sempcr erit Esau : si autem fiat spiri- lualis, est filius mlnor ; sed ipse minor erit major : lUe enim tempore pra^cedit, iste virtute. Namque cum coiisset lentem Jacob, desideravit Esau accipere, an- tequam veniret ad istam benediclionem : et ille ait illi, Da mki primogemta riia, et dabo tHn ieniem quam con {Gen. xxv, 31). Vendidit primogenita sna minori: iabstulit ille voluptatem temporalem, abstulit ille di- gnitaiem sempiternam. Ergo qui temporalibus volii- platibus serviunl in Ecciesiav lentem manducant. Quam quidem coxit Jacob, sed non manducavit Ja- cob : idola enim magis in iEgypto viguerant. Lens cibtts est ^ypti. Per leniem omnes errores Gen- lium significantur. Quia ergo Ecclesla eminenlior et nanifeslior ia Allo minore de Genlibus venlura si- pificabatur, lentero coxlsse dicitur Jacob, et maiidu- casse Esau. Eteaim dimisemnl idola Genles, quae eoiebanl; Jud«i aulem servlebant idolis, namcoiiTersi corde in £gyptum, ducebantur per ereroui ; el cum
• Editi, fnimo promittebat: omissa voee» poim/b» qosr exsiat io roanuscrlpus.
interfccti essent in mari hostes eorum, et fluclibu» obruli essenl inimici eorum, desideravenint idoluin facere, quia non viderunt Moysen (Exod. xxxii, 1), et non intellexerunt secuni pnesentem Dciim ; setl in pra^nlia liomtiiis babentes spem, non vidcrunt ocu- lis hominem ', et putare coeperunt quia non ibi esset Dcus, cum ipse solus per Moysen lanta pairaret*. Quxsicrunt hominemoculiscarnis, quia non babebant oculos cordis, unde Deiim in Moyse viderent. Penii- derunt ergo primatum suum, qiiia conversi corde in ^gyptum mandacaverunt lentem.
CAPUT XIII .— Accipite. Populus Cbristianus est ; sed in ipso populo Christiano illi primalum leneni, qui iiertinent ad Jacob : qui vero caraaliter vivunt, cariialiier credunt, carnaliter sperant, camaliter dili- guni, adhuc ad Velus Tesiamenium pertinent, non- dum ad Novum ; adliuc In sorte sunt Esau, nondum In benedictione Jacob.
15. Benedictio minorii sub specie majorii. In- tendat Sanctilas vestra. Benedicere ergo volebat majorem filium Isaac senex caliginosis oculis, quia Vetus Tcslamentum ad Judxos directum erat. Quod Veiiis Testamentum non ab eis intelligebatur, ideo ca- iiginosi oculi dicunlur. Ut dixi, fratres, ad majorem loqnitur, ad minorem pervenit benedictio. Eienim mater isia, qux in sanciis omnibus intelligitur, id esl, Ecclesia, quai int^lexit propheliam, ipsa dalcon- silhimfiliominori, etdicit illi : Ego ipia aitdivi patrem iuum diceniem frairi tuo : Vade, ei a/fer mihi venaiiO' nem, ui manducem^ ei benedicai te amma mea^ mut" quam moriar. Nune ergo, fili, audi me. Et dedit illi consilium ut irel, afferretque duos hxdos de proximo grege ; et faceret illos mater, quemadinodum delecia- batur pater ejus; et maiiducaret, et benedicerel filium suum minorem absentc majore. Ille auteni li- niuit, et ait : Frater meus pHo$ut etl, ego auiem lem ium; ne contingat me ei compalpet pater meus^ et inr ietligat qtda ego tumJacob, et acquiram non benedtedo- nem,iedmaiedictionem. At illa : Vade/iuquii, fiii^audi me:matedicUo iua iuper me mt [Gen. xxvii, 6-13). Perrexit, el attulii duos lisdos : facli suiit, et appo- suil patri suo : et quemadmodum praedixit, quia nnn iUiim agnoscebal in voce, tetigil, invenit pilos ; quia pellibus hsedoram circomdederat mater bracliia ^us : credidit majorem csse, et bcnedixit. In benediaione najorem intendebai, el benedictio ad minorem per* ▼enicbai.
CAPUT XIV. — Quid est ergo quod sub specie roajoris benedicitur minor, nisi qiiia sub figuris Ve - teris Testamenti pmmissi populo Judseorum, perve- nil bencdictio spiritualis ' ad populiim Christiano- ram ? Attendite, fratres : audiunt illi terram prorois- sionis, audimus et nos : tanquam ad JudaK» videliir Scriptura loqui de terra promissionis, et ad nos per- f enit intellectns terre promissionis, qui dicimus Deo, Spa mea ei m, portio mea in terra vioentnun (Psaf.cxLl, 6). Sed boc ut diceremus, mater nos docuit, id esl, in
* Sicliss.EdiU ren^ oeuHi honmmm.
* Mss., prcesiarei.
* skui Mss. At in edilis deeii vox, ipiriiagiii.
II
S^RMO IV.
49
iuieiis GGclesia ipsa Frophetls docet nos *, quemad- Boduin ftpiriunlto liitelllgamus ipsa promissa car- aalia.
li. Pfctmta aSfiia fNifimilfr pmrUmda. Sed non poasei md nos perrenire benedictio, nisi Jam naDdati a peccaiis per natiTfulem r^neraiio- ais, alioram peoeata per tolerantiam portemos. Ce- aaic enini mater arobos filios. IntelHiite, fratres : gc- aait mnun ^losnm, altenim lenem. Pili peccata signi- leant, lenitas aliteni mansnetudinem, id esl^ mondi- tiem • peecatis. Dno filii benedidintnr : qnia doo genera benedicic Ecclesia. Qnomodo dnos peperit Rdieeea, gcnerantor in utero Ecclesiae duo» unus pi^ losus, alter lenis : quoltim diversltaiem esposnlmus. Sont enim homines qui iiec post Baptismum TOlunt dimittere peocata sua, el ea Tolont liicere qux aniea &cielMnt. Terbi gratia, si fiwiebant frandca, volunt ilenim fraudare : si mendacium Jurat^ant, Toluiit adboc pejerare : si circumteniebant dolis innocentes, folont adhoc circumTenire : si bomicidia cogitabant, caden cogilanl:si fomicabantur, si inebriabantnr, ea ipsa nihiliiminus faciunt. Ecce Esan iiatus pilosns. Qiidfacit JacobTDicilur ei a malre : Vade, benedicat le pater tuus. Et dicit, Timeo, non accedam. Sunt cnm bomlnes in Ecdesia.qui tiroent misceri peocato- ribos, ne qnari per consortium pcccatomm in unila- le Bacolentnr, et per hsereses et schismata pereant *.
CAPUT XV. — 45. Quamodo iacob ^ne dvlo^ et lum dolo. Qoid ergo diciiur huic piloso Esau, qui nun bene conTcrsatus estin domo? Nam et hoc de illis di* dlnr : Eral Hle ajntnh tmtdor^ Jaeob autem me dota coawenabatuf in domo (Gen. xxv, 27). Ideoque eum anabat mater, cnjus oonTcrsaiionem dnlceiq seiiUe- bat. Ipse est Jaoob, qui postea appellatus est Israel, cuB loelaTetnr cam Angeio : et hoc in magno mysie- rio. Benedictos, appellatus est Israel (Id. xxxn, i8) : ideoqoe qnia sine dolo eral*. Intendile, fratre^ mei, ef Tidete qoam sine dolo fuerlt. Naihanaelem Domi- nns qnando vidit, qola noverat qualis esset, ait : Ecce ffcre ItraeUia^ m quo dolu* non eU {Joan. i, 47). Si cfgo ideo iste Israelita, qub non est in eo dolus;'in ipso Israel utique non erat dolus. Quid sibi eigo vult» qaod dicitar, Venit frater tuui cum doto, et abstuUl bc' medktienem {Cen. xxYii, 35)? Siiie doto eum com- loendat Seriptura conTcrsantem in doino : Dominus etiam perhiliet teslimoniumt qnia sine dolo erat, cnm dkitde Natbanaele, Eece vere Itraetita^ m quo dolut M asl. Qnid sibi ergo Tult, cttm dicitur» Aeeeuit cum dsls, d mbHulH benedictionem (a) ?
CAPUT XVI.— 16. Beedinaa peUei habereifuid. Dolus ialcrimqaid significet, attendamus; ei Tideamus quid dsbeai teere Jacob. Portataliena peccata, el portatcum toleranlia qoamvisaliena : hoc est enim babere pelles haduas : id est,patieiiter aliena portat, non bseretsuis^
* Begins etTldorinusMs., in eeriptit Ecdetia praphetidt
* rortc, pengiiwf .
*Ddo M»., kteo tine dolo eral ; omisso, quia.
(a) Qnaeslionemhanc Angustlnus in qujest 72 supcr Gcn. mtiicat jam a se hi boc ipso seraione iraciatam.
Sangt. Auouar. Y.
Sicomnesqui pro uuitate Eedesis lolerantalienapec- csta, Jacob imitantur. (}uia et ipse Jacob hi Christo esiisiquidem Christus in scmine Abrabam. Dicium est enim, /n s^miiM tuo benedieenlur omnet gentet {Gen. XXII, 18). Dominus crgo nosier Jesus ChristuSt qni noUum peccatum feciti poriavit aliena peccata : el dedignaiur portare alieiia peccata, cui peccata di- missa sunt? Sic crgo' Jacob iransit adChristum posl' aiiena peccata, id est, ha^dinas pcUes. Et qaid esi dolus?
i7.Venit enlm ille sero, etaflreriquod jussit pater;ot invcnit fratrem suum benedictum pro se : et iion bene- dicitur aUera benedictione. (^uia duo illi liomines, duo popali erant : una benedictio uiiitatem sigiiificat Eocle^ si». Dno aulem popuU Ipai sunt, qui est et Jacob. Sed aiio modo figurati duo populi pertinenles ad Jacob. Et^ enlm Dominus iioster JesusChrisuis, qui ad Judcos et Genles venerat,repodialusesta Judaeis,qui perlinebant ad fiiium majorem : eiegit tameii quosdam , qui per- linebant ad filium minorem, qui spiriiualiter coeperant desideraro et inteliigere promissa Domuii , non carna- iiter illam terram) quam desideraliant accipienies-; sed spiriioalem illam civitatem desiderantes, uIh nemo nascitur carnaliter ; quia nemo M carnalilcr» nemo spirituaiiier nioriior.
CAPUT XVII. — 18. Duo hmdi, duo popuU» Ilanc ergo cum cospissent desiderare, coeperuiit pertinero ad Jacob , qui credideruut in Cbristo , ei factus est grex Domini in ipsa Judu^a. Scfl quid dirit Dominus de ipso grege? Ilabeo aliat oves , qua: nou tunt dt hoc ovili : vado , adducam eat , et erit unut grex et unut pastor {Joan. x, 10). Quas a\m oves liabet Dominus JesUs Cbrislus, nisi de Genlibiis? Juucl:c sunt oves dc Gciiiibus Judxis ovibus. De Judaeis euiui Aposloli. Iiide eranl et quingcnli fralres , qui vidc- runt Dominuin post rcsurrccliunem (I Cor. xv, G). Inde erat ipse Natbanael, cul testinioiiiuin perliilmit Doniinus « in quo dolus non essct. Inde erant cenluin viginti , qui cum csscnt in domo, veiiil Spiritiis san- cius , ut eos pcrfiinderel , qucm proiniseml discipu* lis. Inde eranl loi millia bominum , qu:e legimus in Actibus Aposioloruro bapiizata iii nomiiie Chrisli , ex bis * qui cmcifixerant Chrisiuro ( Act. i , ii , e/ iv )• Ergo inde erant ovcs , el mulue oves ; scd non soio! : habcbat Dominus alias de Gentibns. Ipsi duo populi tanquam de diverso vcnientes , etiam duobus paricti- bus significantur. Venit eniro Ecclcsia Jud»orum de circumcisioiic ; veiiil Ecclesia Gentiuro de pncpiilio : de diverso vcnientes in doroo ^ conjuncti sunt. Idco Dominus dictus est lapis angularis : dicit enim Psal- mus, Lapidem ifuem reprobaverunt asdificante$ , hie factut e$t in capul anguU {P$al. cxvii , 22) ; dicit et Aposlolus, Ipto tummo angulari lapide egnttente Chriito Jetu {Ephei. ii , 20). Ubi est angulus , duo parietes
1 Hss. : Si ergo. Pauloque post duo Mss. , id «tf, Aardifra& pettet^ quod eudolut. * Forte, portat. > sicduo Mss. RdiU vero, et hi. ^ i)uo Mss-i tfi noimno.
fDtux.j
48 S. AUGUSTINI EPISCOn
cofNilanUir : \n angulo duo parieles , nisi de diverso , Bon conveniunt : iiam si ex una parte veniunl , angu- iuro non finciunt. Duo ergo haedi , ipsi sunt duo po- poli, ipsa suiit duo ovilia , ipsi sunt duo parieies ; ipsi suot duo caici qui sedcbanl in via {Matth. xx, 30); ipsae sunt duae naves in quas levati sunt pisces {Luc. T, 7). Mnllis in locis Scripturarum intelliguntur duo popull : sed luium sunt in Jaoob.
GAPUT XVIII. —49. Hadi cur pofntlL Qnare baedi, dicei aliquis? Haedi nostis quia peccatores sunt : nam ad stnistram erunt hsedi « ct ad dexie- nm agni {Matih. xxy, 53). Sed qui perseveravcrint haedi , ipsi erunt ad sinistram. Nam nisi prius liaedi ^essent, non diceret Dominus : Non tenlvocareju$to9y *9id peecaUfres, Quando enim Dominus conversabatur cam peccatoribus , et manducabat cum publicanis , ^udsi quasi agni, id est, quasi justi, et per super- 'biam magis bircl, objecerunt Domino tanquam cri- men , imo discipolis ejus dixerunt : Quare ma§ister viMier cum pubHcanii et peecatoribus manducai f Respon- deiis Dominus, quomodo se defendit? Non e$i opus^ inqnlt, sanis medicus^ sed maU habentibus : non veni 9oeare ^putost sed peccatores {Id. ii , 11-43). Vocat ergo h.%do6, sed ut non perseverent haedi. Occidit enim illos Jacob, et praeparavii inde epulas patri suo ; id est, ad intelligehtiam spiritualem , quac in illa be- nedictione habebat inielligi , quamvis figurabatur ^ in lilio majori : ad boc occisi sunt haidi , ct manducati stmt , et trajecti iii corpus unum. Sic occiduiitur pec- cata in peccatoribus, ei trnnseunt interrecti in corpus unum Ecclesiae : cujus Ecclesiae figuram gerebat Pe- trus, quando ei dictum est , Macta et manduca {AcL x, 15). Ergo ille agrestis , istc in doroo , mansuetus : ille major, iste minor : ad Hlum videbantur respioere be- nedictiones , ad istum perveniebant. Rcspiciebant ad illum, quia promissa carnalin promittebantur Judxis : ad Istum perveniebant *, quia spiritualiter iiitelligenda erant, et accipienda Christianis. Ad istum benedictlo non perveniret ', nisi portaret peccata , quae ipse jnm non fociebat.
CAPUT XIY. — 20. AUena peccata m portanda sicn/, «1 corriffantur. Charitas. Intelligat itaque Sanclitas ▼estra, qoomodo sint portanda peccata. Snnt enim qui portare sibi vtdentur pcccata, et tacent peccatoribus : fm Istasimubtio detestanda est. Porta peccatorem, non ut ames peocatum in illo, sed ut persequaris pec- cttum propter illum. Dilige peccatorem, non in qiiaii- tum peccator est, sed in quantum homo est.Quomodo il diligis aegrom, pcrsequeris febrem : nam si parcis fe- brl, non diligis aegriim. Dic ergo quod verum est fratri tuo, noli tacere. Quid enim aliud agimns, quam dicere vobis quod verum est? Noli mendaciler ; aperta veri- tate dic quod veruni est : sed donec corrigator, por- tetur. Diversis teinporibus fieri potuerunt occisio hae-
44
* Doo Mss., muB figurabatur.
* Mhsc verba : RespiciebanladiUmnf qma^ etc, in ante editisoiiussa restituuntur ex Mss.
* Lov., benedtctio perveniret ; omissa oegante partioula, qiiae habetur in caeterb Ubris.
doriim et portatio pellium : rem tamen sSgnificant , quoi uno tempore Qeri potest. Simul enim et argiiit jiistus pcccatores , quod est baedos occidere ; et pec- cata eorum mtsericorditer tolerat, quod est pdles portare. Quantum in ipso fuit, occidit hxdos, occidit pcccatores : sed portabat aliena peccau , et portatmt cum loleraiitia ; roeruit benedici : quia charitas omnia tolerat. Ipsa charitas erat in matre, et figuram clia- ritatis ipsiusgerebat mater : quae Ogura omnium san- ctorum erat, figuram cbaritatis gerebat; quia sancti non suut, nisi qni habuerint cbaritatem. Quid eniro proderit, n linguis hondnum loquar et Angeiorum^ chA- ritatem autem non habeamf Faetus sum eeramentum sonanSf aut cymbalum tinniens. Et n habuero omnem fidem , ita ut monies transferam^ chitritatem autem non habeam^ nihil sum, Et si sdero omma sacramenta^ et onmem prophetiam^ et tradam corpus meum «l ardeam^ charitatem autem non habeam, nihil nuhi prodest { I Cor. xiii , 7, 4-3). Qualis est ergo charitas, quae sola multum prodesl, sine qua caetera nihil prosunt? Ergo ipsa charitas dat consilium , et obedit (ilius cbari- talis.
CAPUT XX. — 24 . Isaac in dolo Jacob figuram intd- Uxit. Quale consiliuni dat ? Ut accipiat ille pelles hse- dinas, et accedat ad patrem. Majorem quacrit pater, et minorem benedicit : Vetus Testamentum Judaeos in- tueiur per litteram , et per spiritualem ejus intelli- gentiam Cbrisiiani in illo beiiedicuiittir. Intendat Sanctitas vestra , inagnum mysterium, magnum sa- cramenlum. Dicit Isaac, Venit frater tuus cum doio^ de bomine sine dolo. Siiie dubio Isaac ille , ut erat ^ spiritu propheiico , noverat quid agebatur, et ipse figurate agobat; omnia ponit in magna aliitudine sa- cramentorum : nam si nesciret quid ageret , irascere- tur fallenti se filio. Veiiit major, et dicit, Ecce, pater; manduca : sicut jussisti miTu, feci. Dicit ille : Qacti es tuf Respondit : Ego sum filius tuus major Esau. Et guis ef/,iuquit, ille a quo jam manducavi; et bene- di^d eum^et benedictus erit {Gen. xxvu,3i-33)? Irasci videbatur, exspectabat ab ore ipsius Esau ma- ledictionem aliquam in fratrcm : cum exspectat illc maledictionem , confirmat iste beiiedictionem. O irasci ! o indignari ! Sed novcrat mysterium» et caligo oculorum ejus corporeorum significabat caligioem aientis Judaeorum : oculi autem cordis ejus videbant aliitudinem mysteriorum.
CAPUT XXI.~-2i. Dolus, non doius. -—Yenit, in* quit, frater tuus cum dolo, et abstuUt benedictionem* Dicebamus : videte quid est ' cmn doio : dolus hie , non est dolus. Quomodo dolus non est dolos? Quo» modo pelra non est petra ? Quomodo didtnr mare , et non est mare? quia aliud significat : sic dicitur peini, etnon est petra ; quia aliud significat. Dicitur mons, et non est mons : dicitur leo de tribu Juda Dominus Jesus Cbrisius, et noii est lco : dicitur agiius , et non est agnus : dicitur pecus , et non est pecus : dicitur
1 Duo Mss. omiuunt, iUe ut erat.
* Duo Mss. : rideamus quid ett ; omisso, dkebamue.
45
« ct aliiid esL Sic dicttiirdoliis, et nmi est do- Qnre erg o didtur doliit • qvsramus. Qiiare dtcia fwl illi oainia« i|inenmiis. Qaare dictut esi leu? Piopier fonilndlnem. Qoaredictus etl petra ? Propier linMlaiem. Qnare dictns esiagnnsT Propier innocen- liam. Qnare dictns est vitnlosT Propter Tietimam. QMre didns esi monst Propter magnitudinem. Quare nuHHiT Propier dnlcedinem. Qnare ergo dolos? Jam qud sit dolns Tideamns» el inTeniamus qnare diclus ik dolns. NoTimus enim quld sil pelra : et tamen di- dlnr de homine absnrdo et duro petra , el de homiiie nbosto et immobili diciinr petra ; el ad landem inde dnxisli firmitatem, et ad vituperationem duritiam. NoTimns tn petra ftrmitatem , et accepimus Ghristnm petram : Petn anfcm erat Ckriihu { I Cor. x, 4). In leooe fortitiidinem novimns : el taroen leo etlam dia- Mns nominaitts esl. In dolo quid norimus , ut acci- in Bgnra dolnm , quemadmodom accipitur ei , qaemadmodum accipitnr leo , quemadmodum ^pii^^ agnns , qnemadmodum accipitur petra , el
oeiera? CAPUT XXn. — SS. Dalu$ m Jacob qtdd. Jaeob defendUur. Dolus ergo qoid est? Doliis
«H qnando aiiod agitur, et aliud simulatur. Qusndo ilsqoe alind est in intentlone , aliud iu factis, dolus Aeitnr. Dolns ergo in proprieiale reprehensibtlis , ((■omodo petra in proprietate. Qui dixerit petram in proprieuie Chrislum, btasphemat : qiiomodo Titolum fii diierit in proprieute Chrisuim, blaspliemat. Yi- Irins in proprieiale pecns est ; in figura, vlctima : in propriettle bpis terra obdnrau esi ; in figura , flr- ■ilas« Dolns in proprielate fraus; in flgura, ipsa fl- fira. Omnis enim flgunia et aUcgorica lectio vel locntio, alind videtur sonare camaiiier. aliud insl- Mre spiriloaliier. Hanc ergo figoram doli nomine appeUavit. Qnid est ergo, Veiiti nrm dolo, ef abUuUt kmdkHomm tMOMt Quia flguratum erat quod age- kinr, ideo dictom esi, Vmdi aun doio. Nam llle Moso homini benedictionem non conflrmaret, cui Mebnlnr josla maledictio. Non ergo eral verus llle Mns : maxime quia non esl mentitns dicendo, E^ OHi fUau um$ wmjor Emu : jam enim pactnseral ille csm fralre sno, el vendiderat primogenita sua. Hoc le dixil hnhere patri, qnod emerat a firatre : qiiod IBe perdiderai, in isiom transierat. Non enim primo- fHuii honor exdosuseral de domo Isaac : primoge- lili honor ibi erat; In IHo non erat, qui eum vendi- ierat : nfai cral, ai non in minore erat? Ideo sciens Ue in nyslerio Isaac, eonflrmavit beiiediciioiiem, el idt ftlio : Qntd HH faeturui 9umf Et ille : Benedie n ■€; pmter : mu enim um fiH e$t tenedietio (Gm. HTn, 37, S8). Isaac auiem sdebai unam.
CAPtlT IXlll. — 24. BenetUedo Jaeob. Quare «Mit? Aderit Spiritns sanctus, ut dicam , et intelli- ptis. Videanius ipsas henedictiones, qoalem bene- ertioncm aeeepit Jaeob, et qnalem benedictionem «cepit Esau. Ipse Isaac ad Jacob : Tu es /l(riM meus ^iouf Respondil Jaeoh : Ego. Et dixit : Appone mihu et maalwuig d$ wemttione tua, /ffi, el benedieat te am-
SEIUIO IV. (k
ma mea^ antequmn moriar; ied admoee ndtd otenhmi. Illnm non csi oscolatus * : a pnce coepit hnjos bene- dictio. Quare osculo conflrmavil pacem ? Quia ei ille propier fiacem portabat aliena pcccaia. Et aeeemt^ ei oieulatui eU eum : et odoratui eet odorem fteetii ejui, Stolam enim habebat fratris sui : id est , dignitalcm primogenitorum, quam ille perdiderat, iste habebat. In isto Jam bene oMniI, quod ille male perdiderat. Odaratui eet odorem vettii ejui^ et benedixit eum , ef dixit : Eeee odor filH mei, iieut odor agri pteni , quem benettixit Dominui. Odorom vestimcnti acoepil, et dixit ' odorem agri. Intellige Christum in mystefio in- teriori, el intellige vostem Christi Ecdesiam.
CAPUT XXIV. — 25. Una rei multii modii rigm' fieaia, Inielligat Sanctitas vestra. Mullis enim modis significaiur una res : Id est, Ecdesiam , . quam si- gniflcant illi duo haedi , ipsam signiflcat vcstis ista. Quia una res mullis modis significatur, quae nihil ho- rum est per essentiam, omnia per figuram. Agnus ' iion potest esse leo; lco non potest esse agnus : Do- minus aulem noster Jesus Christus el leo potuit esse « et agnus : sed quia nec leo nec agnus per esscntiam, et leo et agniis per figuram. Sic hxdi non |iossunt esse vestis, et vestis non potcst esse baedi : Ecclesia vero. quia nec hxdi nec vestis per cssenliam , ct baedi el vestis est per figuram; et quidquid aliud dici potesu
CAPUT XXV. — 26. Ecclaia agtir. Odoratui al veiUmenta ejui, et disdl : Ecee odor filii mei^ ueut odor agri pleni quem benedixit Dominui. Ager ibte , Ecclesia est. Probemus quia ager est Ecclcsia. Audi Apostolom dicentem fldelibus : Dei agricuitura ettii^ Dei otiUfieatio ei/ti ( 1 Cor. iii, 9). N(»n solum ager est Ecclesia, sed el agricola Deos. Audi ipsum Domiiium : Ego ium vtlit, voi iarmenta , et Pater meui agrieoia eit {Joan. xv, i el 5). In boc ergo agro laborans opera- rius, et sperans mercedem sempiiernam, ipse Aposlo- lus nihil sibi arrogat, nisi quanlum decct operarium. EgOt inquit, piantavit Apoiio rigavit ; ied Deui tnere- mentum dedit. Itaque neque qui piantat est aiiquid^ ite- que qui rigat ; ied qui inerementum dat Deui. (1 Cor. 111, 6ei7). Quomodo servavit humilitatem, ul ad Jacob pertineret, ot ad ipsnm agmm, id est, Ecdesiam, no amilteret siolam, cujus odor erat sicot odor agri pleni, et Iransiret ad superbiam Esau, camaliter in* telligens et typhoplenus? Oiet ergo ager de veste fllii : sed non ager illeex se aliquid est, ideoadjedt, ^^iiem benediant Dominui, Et dabit tibi Dominm de rare cetii deiunum^ et tA uberlate lerrot, et muiiitudinmn frumenli et vini : et eervienl libi genln, el erii dondnui frairii tui, et adorabunt te fiiii palrii tui, Qui male" dixerit te, maiedielui eril; et qui benedixerit te, bene- dictui erit {Gen. xxvii, 19-29). ilx'C beiiediclio Jacob :
* Editi : lilwn enim est oiCttiatus. At. Uss. : litum non est oscttlatui^ Sdlicet Esau.
* sic aliquot liss. Editi Tero, et benedirit.
* hUliii ct Ms. corhciensis, qno! nUtil itornm est per W/f<*it> liam, onmia sunt per fitfivram. itemque inlra ubi lcypuir, per essenltam, liaueiit iidciu UIh*! ouiisuiiiter, per rtiiivi- tian. QuIIhis locis Yiaariiium lls. et ncgfuiii s<*eaii sufims
47
S. AUGllSTINi EPISCOPl
i8
si non benedicerelur et Esau , nulla esset quaestio : benedidtur et ipse • sed iion ipsa benedictione ; nec tamen ab bac penitns aliena.
CAPUT XXVI. — 27. Benedietio Eam. Aiidiamus ergo quomodo benedicitur Esau; et videamus quid Iniersit inter spirituales Ecclesi» filios, et car- nales; inter eos qui spiritualiter vi?unt , et eos qui •emper camalibus gaudiis delectantur. Respondeiis autem Isaac, dixlt ad Esau : Quh ergo wenatne eUmild MMltonfm, et iniulU mihif benedktue ttl. Faeium eH mitem ut audivit Eeau verba Iwae patrii ittl, exelamamt voce magna , et ^Uxit : Benedie et me pater. Et disdt Un : Yenit prater tum cum doio, et aeeepit benedictiO' nem tuam,
2S. Jaeob iupplaniaiio. — Et dixit Esau : JusU to- tattm^estnonien ejus Jaco6.Supplanlatio enim WocaUir Jacob. Et ncc ipsa supplantatio inanis esl : quia in rigani accipitur, quomodo dolus. Non cnim jam erat lanta malitia in fratre , ut vellet supplantare fratrcm suum. Tunc enim dictus est snpplantator , quando manu fratris sui nascentis pedem lenuit : tuiic sup- plantator est dictiis (Gen. xxv, St5). SupplantaUo au- lem camalium, vita spirituaiium esl.
GAPUT XXVII. — Omnes eiiim camales, cum in Ecclesia invidentspiriluaUbus, supplanUntur, etfiunt pejores. Audi Apostolum Iioc ipsum dicentem, maxi- iiie quta ibi coinmemoravit odorem , quem bic ex- pressit Isaac, diceiis, Ecce odor /Wit mei, ncut odor agri plem^ quem benedlxit Donnnui. Ait ergo Aposto- liis, Ckrisii bonus odor sumus in omni loco : et adjecit» Miis quidem odor titm^ in vUam; alHs odor mortis, in mortem : ei ad hax quis idoneus (II Cor.u,i5, 16)?id •sty ut intelligat quomodo odor mortis sumos in mor- tem bominum , nulla nostra culpa. Ambulant etenim vias suas spiritiiales, niliil aliud norant quam bene vivcre : et qui innocenter viveniibus invident, faciuiit peccata gravia, unde illos punlat Dcus; et fit eis iiie odor in mortem , qui est aliis odor ad viiam. Nam ipse Dominus prius factus est odor bonus ad viiam eredentibusy et odor malus ad morlem perseiiuenti- bus. Quia «uim multi illi crediderant, iiividerunt Jodaci, et fecerunt tantnm scelus occidendo innocen- tem , Sanctom sanctornm : quod si non raccrent, ad mortem cis non valcret bonus odor Cbristi. Ergo sup- plantatiis est Esau iii beiiedictione patris (o).
S9. Iterum de benedietione Esau. Respondit au- tem Isauc,et dixit ad illum, DondnumHlum iuum feci: non enim aliud potuil acciperc Esau quod dictuni esi, Et omnes fraires ejus servient ilU : tibi auiem quid fa- ciam^ fUif Et dtonl Esau ad patrem suum : Benedic tamen et me. Cumsirangulatusesset tsaac:\d est, cuni coactus esset. Magna res, magnum sacramentum, uti- iiam capiamus : coactus benedicit, et tarocn benedicil ; el quod benedicii, vemm est, sed lamen coactus bene- dicit. Quid sit boc ^ atteiidite. Videamus ipsam be- iiedictioiiem , et iiitelligamus quid sit coacium bcnc- dicere.
CAPUT XXVIII. — 30. In benedictione quid pro-
» Regiua \:%.f supptmitator enim. (a) Forte» (rains.
prium^ quid eommune Jacob et Esau. Respondit au- tem Isaac (pater sane Esau non est oscuiatus * ) , et ait illi, Ecee a feriilitate terree erit hahitatio tua^fCta rore ceeU dewper. INxit hoc et iili, ab ubertate tertce, d a rore cetU : hoc ergo commune est Jacob et Esau. Quid est proprium Jacob? Servient tibi gentes. Quid est proprium Jacob? Omnes fratres iui iibi ser-' vient : et qui u benedixerit^ benedictus erit; et qui te maiedixerit^ maiedictus erit. Habet et isle nescio quid proprium, quod non dictum est Jacob : Et in gtadio vives^ et frairi tuo servies. Sed ne tolleret liberam ar« bitrium (jam bioc et besterno dixiinus), adjecit , Ertf autem , eum deposueris et solverit jmgum de cotlo itio. Quid esty Erit autem^ cum deposueris et solveris jugum de eoUo tuo (Gen. kmi, 59, 40) ? Liberum tibi est, si volueris , converti : non quasi duo eriiis , sed unus Jacob. Omnes enim qui convertuutiir ab Esau , ad Jacob pertinenL Simililudo UDum lacii, dissimilitudo facit diversitatem. Quid ergo? A rore ecelij et a ferU^ Utau terrm^ ambo habent. Serment tibi genUs et fra^ tres tui et fiUi patris /ni, solus Jacob habct. /n gtadia autcm iuo vives, solus Esau. Qoiddam conimune ka- bent, quaedam singuli.
51. Scripturcset Sacramenta bonis et malis commu- ftia. Sunt mali in Ecdesia peniiienles ad Esau : qiiia etipsi filii Rebeccs, filii matris Ecclesi», de uiero ipsius nati, et pilosi in peccaiis carualibus perseve- rantes,de illins umen utero nati. Habent ergo a rore CQBli, et a fertilitate terr» : a rore coeli omnes Scri- pturas, omnem sermonem divlnum : a fertiliiatc vero terrae, omnia visibilia Sacramenta ; visibile eniin Sa- cramentum ad terram pertinet. Haec omuhi communia kabont in Ecclesia et boni et mali. Nam et ipsi habent ct participant Sacramentis : et quod norunt ttdeles , a tritico et vino. Et babent de rore cceli * : quia su- per omnes descendit sermo Dei de coelo. Venit sermo Dei, et irrigat : sed qui irriget, et quid irrigel, attenda. Nam et illos Irrigat et illos, bonos et malos : scd illi bonam pluviam in radicem spinarum convertunt ; illl autem ad fructum bonum pluviam Irahimi. Nam simiil pluit Dominvs super segelem et super spinas ; scd scgeti pluit ad horreun», spinis ad ignem : et tameti una est pluvia. Sic Verbum Ik\ ooiiies compluii. Videatquisqneqiiaiem radicem habeal; videat quisque qiio trahat pluviam bonam : si cam trabit , ut generet spitiaSy numquid ideo pluvia Dei acciisnnda est ? Aii- tequain veniatad radicem, dulcis est pluvia illa; dulce cst vcrbum Dei , donec veniat ad cor iiialum, et oon- vertat ad fraudem suain pluviam Dei, coiiverlat ad liypocrisim , coiivertat ad radices malarum con- eupiscenliarum , ad perversitates et depravaiiones suas. Incipit qiiidem generare spiiias, sed de pluvift boiia : habet eiiim a rore ceeli. Et quoniam non cx- cluduutur omnes mali a Sacramentis Dei , habet ^ et
1 DUDbtts in Bissw deest, non ea osculatits.
* victorious Ms. et Regius h^tieQi , benediaio tua. Al. caeteri libri, habitatio lua : juxla LXX, A^ kaioikisis sou. bt ooDsentit hebreus lextus.
* Sic Mss. cum Par. ei Lllin. At Lo^., a tritico et tiio, to^ bent de rore c(bH.
^ iB dnobus usa.f habent.
49 SEBMO IV.
ab abefUle lerrae, quod iiorunl illi , qiii jam volaerunl csse parlicipes mvsierioruin lidelium.
CAPUT XXIX. — 53. Ofitiiet ^enfet sptrtliui/i6iM
mkjtet^. Com til ambos pertincanl isU , non U-
men perlinenl omnes gcntes nlsi ad spiriiiiales,
qiia ipei perliiienl ad Ecclesiam, quae implevit lo-
inD orbem lemram. Attendite, fratrcs, el disccmiie
qnaniiim poleslis« Tel quantuin vobis Dominus dal.
Omnis spiriloalis videl quia Ccclesia perlolum orbeni
leffTarom esl una, vcra, eatbolica , el nihil sibi nrro-
gal, ei ttileral peccata hominnm , quos iion potesl
porgare de area dominica, antequani venial ille ulti-
Bus venlilaior, qui (alli non potest, ul purget arcam
Boaffl, el fromentum mitlal in horreum, paleas au-
lem del ad comburendum (MaUk. iii, io) : qula ipse
babei excludere paleam, el scgregare a fromento, cl
prxparare borrenm iriUcOy paleis ignem. Itaqiie quia
■ovii, loleral peccalores in fine separandos. Per om-
nes genies peccalores el omnes caniales mixti sunt
spiriloaribos, ei serviunl eis : spirituales autem non
icrvionl ; quia de illis proficiunl, cum ipsi deficiunl.
Atlenditey fratres mei ; dicam, si possum , el non li-
meam, non ucebo : urgeor enim ul dicam : eUi mihi
forte aliqui succensuerini ; sed denl veniam « timeo
cnim, oldixi; limori denl veniam. Chrislus nemi-
nem liniuii : nos autem Christuro limendo non par-
ciinos, iie nobis, dum ules nolumus conlrisiarCy ille
Dfin parcai. Quid velim dicere dignamini aodire , el
inieniissime adveriere. Acceperuni ambo a rore cosli
ctab oberUte terrae» Jacobel Esau; ambo illud ha-
benl quod jam diximus, quod iiovimus, quod nosiis :
led ul servianl ei genles, non accepil uisi Jacob; quia
camales in Ecdesia per totuin orbem lerrarum non
iervinnl nisi spiritualibus. Quare? Qnia de iHis profi-
dont spiritoales. Nam ideo camales bomines servi
dieuntur : ei si qood nolunl (aciunl, prodesl Umen
spirilualibos mala conversaUo camalium ; quia et ex
cadem conversatione proficionl, el per lolerantiam
coronanlor.
CAPUT XXX. — 33. CanuUibui eur roii wbjeclm fenu$. Inleiidal Sanciitas veslraquoddicimos. llii au- lem Esau non suni dal» gentes : quia omnes carnalesy qui snnl in Ecclesia, aul divisi sunl, aul faciUs suiit ad divisionem. Ecce pars DonaU inde facu esi , inde 'csi , de ipsis camalibus camaliler senUentibus. Car- hales eranl : sed * qoia quaesieranl bonorem suum , vel paiieniiam perdiderant, inveiierant adiiumy el di- fisi siml : aniaveranl honorero suum, mullum ei Iri- boeranl, lypbo superbis tumueranl, non liabuerunl toleranliam, id est, non habuerunt chariutero. Scri- pium esl enim : Charitai omma tokral , onmia «tuft- iiff;noiiirmifi<i(iir, non inflatur^ non agii perperam (1 Cor. xiu, 7, i). luqiie quidqoid aliiid haberenl, qoia illod non habcbanl per quod prodesl quidquid habelar« dlvisenuil se. Et qootquol ba:reses vel pnc- fisiones el scbismaU focu sunl , per bos carnales bcu sont. Aol enim camalilcr senseranl , el rece-
runt sibi imagines phanlasmatum soorum , et emve- runt, et reprehenditeos fides csMholica : el com ar- goerenlur» exclusi siuii foras pondere suo : aol in- venientes sibi liles et simulutes cum bominibos « di- viscranl se. Qui se ergo diviserunl, nisi ad quos per- Unet gladiiis ille, dc quo dictum est, In gtattio tao ti- vet f Non quia gladiiis nnn accipitur in bono : nam qucmadmcMluin dicta sunt illa siiperiora, id est iiuo- niodo accipitur iapis illc , ct ad firroiutem propler Christom , et ad reprehensioncm propter stullum ; quomodo leo dictns est Christus propter aliud, ei leo- dictiis est diabolus proptcr aliud : sic accipitur gla- dios aliquando in bono, aliquando in malo. Sed hlc non sine causa non datus cst Jacob , sed datus esl Esau : nisi quia aliquid mysterii significatur in gla- dio*. Qoomodo et ipsa servitos non cst alieiia a my- sterio ; id esl, quod dicloro esl, Serviet fratri tuo : naro et lioc in magno mysterio dicium est.
CAPUT XXXI. — 34. Contra tchismaticoi. Ergo, fratres, qiii sc dividunl, ipsi habciil gladium di^ visionis, et in gladio suo moriuntur, ct in gladi» siio vivunl. Scd quia veram dixerat Dominus , Qtit' gladio percutit , gladio morietur {Matth. xxvi, 82) ; videte illos, fratres mei, qui se ab uniute prjDcide- raiii, iiiquotfrusuprxcisi sunt. Nostis quol partes fecit iiars DonaU , ncc arbitror latere SaneUuicmt veslram, quia qui gladio percuUt, gladio peribil. Dictum est illi, /n gladio tuo vivet. Sic et illi qui non recesscrunt ab Ecclesia, et ules sunt, qunles si foris essent. Qui enim amant hoiiores suos in Ecclesia , omnino Ules sont ; qui amant * in Ecclesia conn moda sua saecularia, ct ipsi palea siint ; sed venius deest, ideo non volant de area : hoc est qood dico breviter, tenutio deest, nam volarenl de area. Deni- que quaitdo conlra illos aliquid egeril Ecclcsia , qoo- niodo facile se pnecidonl? qoomodo facile extra ool- ligunt, et nolunl dimiltere principatum siiiimT quo« modo pro ipso princi|)atu mori volunt? quomodo le« nerc volunt sub se plebes , el non dimiitere plebet uniuU Christi? qoomodo volunt facere oves^suas, quas suo sanguine non emerunl, el ideo viles habent, quia iion emerant?Quid opus est hinc diuUus dispo- ure? Attcndite illos per oniversaro Ecclesiamy vi« dete ules, eleos qoi inlussunt, el eos qui invenU OGcasione de area volaverant , el volont secom ira- here grana ; sed grana vera et pleiia tulerant pa- leam, el manent iu area osque in finein , quousque venial ultimus venUlator : sicul ille cuiii pellibos hae- dinis loleravit alieiia peccau, et meraii accipcre be* nedictionem pateriiam.
CAPUT XXXII. — 55. Kxtorta benedictio. Qoam aulem iugillatus (a) Isaacbenedixit? Jam enim ne- cessiute, jam coactus pater ejiis dixit illi , Ecce ak
* particnb, sed, et tuft hic FSttk) post ooconit» vel^ ab- «tadoobos
> sicduo Mss. Edlti vero, in malo, * Lov., qui enun amant. M. 9 Ms. Regius carct voce, ooes.
(a) supra in cap. 27 habetur, Uranauiatui : quod videii cet apud LXX gr«L>ce esset catanacktAthMj Gen. f% 27» cip ^^ ubt nuiic lcgiuir caianuchiintkoSf cominmcto.
51 S. AIJGUSTINI EPJSCOPi
ubcrtate terrm erk U^ hafntalio el a rore ccelL El iie ideo le putcs bonum* /n gladio tuo me$, et fratri tuo ierviet. Sed ne de le desperes, ^uia potes le corrigere, Eril autem^ eum depomerii et sotverk jugum de collo tuo. Ecce ab ubertaio terrx et a rore coeli accipiet; sed Isaac sugiUaius projicit iili benedictionein , non dat. Nonne fit modo in Ecclesia maiis liomiiiibus, qui Tolunt perturbare Ecclesiam, ut tolerentur ad neces- sitatem ipsius pacis» ut admittantur, ut babcant Sa- crameiita comnnmia? Et aliquando scitur quia mali 8uut, et conviiici forte non possunt ut emendentur et degradentur; ut excludantur, ut excommuniccniur, non possunt coiivinci. Si institerit aliquis , aliquaiido iUir in disruptiones Ecciesiae. Gogitnr gubemator Ec- clesia^ tanquam dicere, Eece ab ubertate terrw erit tibi^ etarore cceli : utere Sacramentis, tibi manducas iudicium , tibi bibls judicium : Qui enim munduaa et bibit indigne^judidum dbi manducat et bibit ( I Cor. xi, 29). Nosti quia admitlexis ex necessitale pacis Eccle- si^Cy Don liabes in corde nisi perturbationes et divi- siones. Ideo in gladio tuo vives : nam in eo quod ac- cipis a rore coeli, et ab uberiate terrae, non ibi vives'; non enim boc te delectat, aut suavis est tibi Doniinus. Si enim hoc te deleciaret» et suavis tibi esset Domi' pus» imitareris buroilitatem Domini, iion super- biam diaboli. [Quamvis ergo aocipiat mysterium iiumilitatis Domini a rorc coeli et ab ubertate terrae » non tamen deponit superbiam diaboli ; coi nihll faciaro, qui sempcr dissensionibus et sedi- tionibus gandet*. ] Quamvis sit tibi ista communio a rore coeli et ab uberiate terne ; tamen in gladio tuo vivis» seditionibus et dissensionibus aut gaiides aut terreris. Miita ergo te, et tolie jiigum a colio tuo.
CAPUT XXllil. — 36. EpUogue, de pugna contra diabolum exemplo nmtyrum su$dpienda. YincentH nuartyrii nata&tia. Uaec vobis, fratres , pro roagnir tttdine inysterioruro forte pauca ; pro leropore tamea .ttt pra viribus nostris et pro vesuris rouUa dicta sunt : ct si forte eiiucleatlus lixc qwestio discussa non est, partiro lamenmagna roysteria,quaepostea si tractentur, in veiiuiiitur '• Date veniam et angustise teroporis, et vi- ribus luistris, eicapacitali vestrae. Yultis plus capere, crescite : vultis crescere, bene vivite. Quieniro non vult Ixiiie vivere, non vult crescere. Has vobis epulas exbi- biierii Dominus Deus noster per natalitia martyris sui Viuceiitii. Vincentius nomen victoriae est, Aroate au- lcm y ut vincatis : non enim deest persecutio ; diabo- iiis persccutor est, nunquam defit occasio coronae : tiintuin roiles Cbristi inieliigat piignnm, ct sciat quero vincaL Nuinquid quia noii te urget liostis roanirestus corporis, non te urget perseciitor occultus illecebris camis ? Quanta siiggerit mala ? quania pcr cupidiia- tein, qiianta por timorein? Quibus iltecebris persua- (lci iit cns ad sortilegos , ad mathcmaticos , quando
doletcapiit? Qui dimiunnt Deum, ec oont ad liga* nienta diabolica, vicii sunl a diabolo. Contra si ciii suggesturo fuerit, secunduro corpus forusse efficere * reniedia diaboli , unde alius sanatus esse diciiur, quia accepto ab iilo sacriilcio suo , deserit persequi corpiis, quia cor obtinuit : ergo cuicuroqoe suggesia fuerint isu reniedia scelerata , eldixerlt, Moriar po- lius, quaro talibus reniediis utar; sl vult Deus, lla- gellat et liberat me ; si novit quia necessarium est, liberet roe ; si aiitcm scit ' quia debeo exire de hac Tiui , sive contrister , sive Lnetcr , sequar volunialeni Doroini. Ecce eniin posi parvum teropos qua fronte exiturus siiro ad Dorohium? Non eniro hoc roihi pra^- siant remedia diaboli,quod praestal Deus,vilaroaeter- iiam. Quareergo damno animae meae* eroo paocot dies corpori meo? Qui haec dicit , et non it, nec ap- plicat cor suum ui facial mala remedia , otiqoe vin- cii. Uiiam rein dixi exeropli gralia ; videtis certe jam quanta diabolus suggeril. Vides illuro cerie languere, vides anhelanlero in lecto, vides vix rooventero roem- bra , vix moventem linguam , lassus iste diabolum vincit. Multi coronati sunt in amphitheatro po- gnantes ad bestias : multi in lecto vincente) dia- bolum coronantur : vidcntur non se movere posse, el intus in corde lantas vires habent , taniam pu- gnam exercenl. Sed ubi esl occulta pugna, ibi or.- culta victoria.
CAPUT XXXIV. — 57. Martyrei imitandi, Qiiare isla jiximos, fratres? Ut quando celebratis nalalitia martyrum, imilemini marlyres ; iiec putetis ideo vobis deesse posse occasiones coron» , qoia modo desoni tale& persecutiones. Nec modo enim desunt quotidie persecutlones a diabolo , sive per suggeslionem , sive per molestias aliquas corporis. To tantom scHo le ba- bere Imperatorem, qui jam praecessit in coeluro : de- dit tibi viam qua sequaris, tene te ad illuro. Noli cum viceris, per siiperbiaro tibi tribnere, quasi de viribos tiiis liiciatus fueris : sed praesuroe de eo qui dedit vi- res , ut vinceres , quia ipse vicit saeculuro {Joan. xvi , 53) : et semper coronaris *, el martyr hinc exies, si omnes leniationes diaboli supcraveris '.
SERMO V * (a).
De luctalione Jacob cum angeto *.
Habiiui paulo ante Pa$cha.
t. Boiit imitandi^ mali vero donec uttimo judicio ttiicretio fiat^ toierandi. Hacc maxime regula disci- plinae nccessaria esl viro christiano , ut vcrbum Dfi
* Editi, non fibi livei. nelius Mss., tl^.
* Qiix aiisuKs iQcludunlur, desnnt in duobus Mss.
* i)iio Mss., diiCHtsa non estt dute veniam , etc., omissis vurbis islis, partim tamen magtia^ ctc.
* ita dno Mss. Editi vero, effidi.
* Duo MSB. carent verbo , idt. Non male , si haberent , dnautem.
< Editi, dmnno animam meam, ^imus&.,coronaberii.
* Kditi aduuui ciausulam : conversi^ etc., sed haec ab c&t aMss»
* ui ediUs deest, cum angelo. Sed in Mss. noonulUs et iii Possidii indiculo , cap. 8 , hal)etur ; ipsumque capiluluii Gcnesis, quo .l.icol)i lucta cuin angdo refertur , praslectuiu essc aute concioiicui |>aict ex secli0B6 6.
* Emcndauis adci. r. v. Sirm. < [a) Alias, 1 cx hii moadianis. ^ 4
sS
SERMOT.
54
andiaC • cam est in hoc sacculo , nl attcndat eum qui vout saecnlam salvare primo per misericordiam r et potlea diacutereper judiciom ^ Et ideo Dominusno- ster JesQS Cbrtstus imiundum se nobis pnebuit ; ut quowam christiaui surous , aiit ipsum imitemur , aut alios qni eum imilati sunt. Sunt enim quldam eorum qoi christiani vocantnr et non sunt, qnos partim di- gessit Ecdesia, tanquam slercora ; ut sunt orones h.e- reses , et omnia schismaia , qiise ctiam comparaiiiiir sarmentis infmctnosis dc viie pnccisis, et palcis qiias aote ventiiaiionem de area vcntus rapii : suni aulem alii , qai intus mali sunt , et ipsa communione catho- lica cootiiientur ; qiios iieccsse esi toleret christianus booos osque in flnem , qoia ventilatio messis hujiis are» non erit nisi dies judicii. Haec scmper cantavi- mos vobis , et in nomine (^hristi arbitramiir quia hx- rent pecloribus vestris. isiae lcctiones qux vobis le- gnnlar , niiroquid modo primnm vobis leguntur , ct iHNi eaedeni quoiidierepetuntur? Sicut auiem lectio- nes Dei quotidie opos est ut repetantur , ne sxculi aab et spinse nascantur in cordibus veslris , et effb- centsemen qnod ibi seininalum est : sic oportet et ser- Donem Dei vobis semper repeti , ne obliti dicaiis vos tion aodisse , quod dicimus nos dixisse.
i. Debiia remiilenda hdmcii, Inindcui uk dili' foiihtf, m laifieR corripiaiur. Accedunt multi, et Bodo tempus est ut in nomine Dei festinent accipere gratiam Eaptismi « credentes dimilti sibi omnia pcc< . caia qax antea cominiserunt, prorsus omnia ; etexire iade nihil delientos Doiniuo : quemadmodum scrvus iUe» qui rationem rcddebat doniino suo, et invenit il- lan debere decem millia talonlorum ; sic lameii re- oeisil nibil deliens , non qiiia niliil ipse dcbebat , sed f|iiia ille misericors erat, dimisit omnia » et debitorem alsolviu £t tamen, fralres, quomodo nos temiit ve- heoenter idem ipse servus? Quia noluit dimiltere con- servosuo, Td diflerre solutionem centum denariorum» nplicavit iili dominiis decem millia taleiitonim , quae illi dimiserat {Maitk, xviii, 23-^). ili ergo qui exi- turi siint dc Baptismo nihil debentes , et absoluti om- libos peccaiis, caveant iie si quis in illos peccaverit , et iioluerint ipsi dimiitere , non solum deinceps non iliis dimitutur, sed ctiam omnit quae dimissa fuerant, replicentur. Nemo ergo dicat : Quis istud facit , aut ({sis istod fecit ? Dicendo sibi istud homines inoriun- Uir. Dilige inimicum tuum , dicit Dominus : et tii , Qus istud facil? Quia ipse noii fecit, piitat quia nemo potoit facere. Res in cordc est : unde vides qiiis illud (adt ? Putas enim quia non dimisil illc qui clainat ? Forte cnim aliqiiando chimat aliiiuis , ct jiibct cvdi bominem, et putas quia non dimisii. Qiiare? Tu quando caedis dliuin tuom, teiies odium in conle luo? Ergo res in corde esi : solus Deus videt si dimissiim est. AUqoando enim non ca*dit aiiquis , videtur parcere mno, et saevil in corde, ct optat male homini intus, et volt eom nccari : tenct contra illum malam volun- ttiem, qoamvis nihil tlli corporaliter reddere vidcatur.
* u., ef posfea discretkme pcr judichm.
E contra sont , qoi corporaliter videntor qoasi red- dere; sed corporalis ilhi correplio quasi dilectio est ' : ad bonam vitam vult illum pervenire ; et tanto magis vult eum conripi, quanto iilum amat. Sicet Deusnum- qnid non nos diligit? non ad hoc iios hortatur« utdi- ligamus inimicos nostros, ut quomodo possumns, si- miles illi simus? Nam sic dixit : E$tote mclem vos |Mr- fecii^ dcut Pater ve$ter qui in ccelii at ; qui iolem imm oriri facil iuper bonoi ei maloi , et pluii mper juiioi et injuitoi(Uatth. v, 48, 45). Quanta ergo dilectio est in Domino, quaiido pro iieccatoribus et impiis Ghristom cruciflgeiidiim misit , et pretio sanguinis ejus nos re- demit • qni ei inimici eramus , amando ea qiite fct*it pro coqui Tecil? Cum crgo isia faceremus, mtnf Deus, sicut Apostoliis dicit, Filkum iuum (Galai. iv, 4) ; et eum pro nobis iinpiis, ab aliis impiis occidendum ira« didit. Et si nonduin fldelibus tantiim inunusdalum est, quid ergo servaiur (idelibus ? Eccc quomodo Deus di- ligit liomines. Altendamus , fraircs ; numquid non ii- los flagellai? numqtiid non illos corripit? Si non iilos corripit , iinde fames? unde aegritodines? unde pesti- lentiae et morbi ? Omnes enim istse correptiones Dei snnl. Sicnt ergo ille diligit , et tameii corripil : sicet tu , si babes aliquem in potcstate , quamvis serves af- fcctumdilectionis,noli tamennegare ibgellnm^ corre- plionis. Quia si negaveris, non tenebis dilcctiouem.: quia illemoritur in peccaiis, qiii forle correpius ea r^ linqueret; et magis tibi imputaiur verum oditim.
3. Luctandum , ut Christi eharitatem et palientktm imiiatione protequamur. Nemo ergo dicat : Quis Istud potest? Coniendite hoc implere in cordibusvestris; tenete ', ut diligatis. Luctaroini, et vincetis. Ghristns cnim ibi viiicit. Gontra quid Inctamiiii? Gonlra pecca- tuin Inctamini , contra verba bominuni male dlcen- tium : Ergo non te vindicas?crgo rcmancbis indefen- sus, ei iion illi ostenilis? o si mecom liaberet! Lucta- mini, et vincite. Si enini vcllet Cbristus jubere terrae, qnando a Judiris t.inta passus cst, ut aperta sorberet pcrscculorcs ejus, noii possel? Si ergo qui habuit po- tesiatcm, sic eos pertulit, quoiisqiie levaretor in tru« cein , et pendcns in cruce ait , Pater , ignoice iiiii , quia neiciunt quid faciunt (Luc. xxiii , 54) ; tu , serve rcdeniple sanguine crucilixi Domini lui, non imitabe- ris Salvatorem tuum ? Qiiid enini illi opus erat tanta pali, cui iicebat etnon pati? Nain sic dixit, PoieHa- iem habeo ponendi animam meam , ei poteUatem hiAeo iumendi eam : nemo tollit eam a me; ied eqo pono eam^ et iterum iumam eam (Joan. x, 18). Et sic fecit. Qiiid enim factum est, fratres ? Peiidcbat in criice, qiiomo- do (a) Gompetenlibus legimus : at ubi vidit completas in se omncs Scripturas , ut illi darent eiiam acetum . Perfectum eal , ait : et inclinavit capiit , ct emisit spi- ritiim ; quasi ad hoc starcl, iit implereiur *. Gum tcI- lct ergo, animain suam posuit. Et ideo ille Deos erat, illi liouiiiics , qui jiixta illum cranl crucifixi. lile ci-
^ Nss., sed illa quasi corporalis correctio^ dHecHo eU,
* viciorinus Ms. oniitUi, tenete, Fortc lcgendunu leiiUe chriiiimi ; ul inlra. n. 6.
* Hss. habcot, qua» ad hoc adJioriaretur ui implereiur, (a) rorte, quod modo.
65
S. AUGUSTIMI EPISCOPI
!;6
fiiiis morilnr, iill tardias. Et cum jussum esset ut cor- pora depooereiitur de cruce propter sabbatumy ut se- pelirentor, inTenenint illos latrones viventes , et eis crura fregerunt ; Dominum autem jam defunctom , et tamen unus ipsonim lancea percussit latus ejus , et proflnxit sanguis ei aqua {Joan. xix, 30-^). Ecoe pre- tiom tuom. Quid enim profluxit de laiere « nisi sacra- mentum quod accipiunt ndcles ? Spiritus , sanguis , etaqoa. Spiritus quem emisii, et sanguis ek aqua qiiae de latere profliixerunt. Ue ipsosanguine eiaqua signi* ficatur nata Ecclesia. Et qiiando exivit sanguis et aqiia de latere? Cum jam dormiret Cbristus in cruce : quia Adam in Paradiso soinnum accepit , et sic illi de la- lere Eva producta est. Ecce ergo prelium luum. Imi- tare humiliiatem etvestigia Domini toi,et nolidicero, Quis isiod facit? Esi circa te Torte et qui non facit* Sed iii ilia turba si tu feceris, sic tibi computabitiir, qiio* modo si invenias in area nnum graiium, et paleas in- flnitas. Difflcile iiivenis duo graiia simul juncta : sed iiiler grana polea commlxta est. Sic inter eos qui ser- viro volunt Deo , strepitus et mullitiido est malorum liominum circumdaiis iilos undique ; quia quocumque se verteriiit, noii iiiveniunt nisi inalos suasores. Esio eiigo ut granum • et iioli curare de palea. Vcoiet tein-. ptis ul separelur. |deo cantavimus» Judica me, J^eus^ sittiicerne causam meam de gente non sancta (Psal. xui, i). Eeclesia illud dicit gemens inter peccatores. Piita- tis, fraires, quia ad hoc vult se discemi Ecclesia, ut ab lueresibus taiiquamsarmeniis pnecisis separotur? Jam ab ipsis separata est. Kumquid ila dicit Ecclesia, Ju- dica me» Deus, et discerne causam meami ut a parie Ponati , aut ab Arianis , vel a llanichaeis segvegetur ? Noii se rogat discemi « nisi ab bis qni ei mixti suiu , quoa oportet iit toleret usque in. finem. Sed hoc dijcit, Judka me , Ikus , ei disceme causani meam : id est , necuin ipsis judiceret perdar in die judicii^Nam nunc dictum est, Dimine xizania crcscere (Manh. xiii, 50) : et tolerantur modo mali a bonis , io. die judicii se» parandi.
4. Jacok ei Esm^ ffpurtt popUi Chri^^ni el Jw daki. Et ideo Jacob iile , qui modo lecius est , popu- kun signiOcat christiaoum : ipse est enim mioor filius ; quia populns Judsorom Esaii est, De Jacob quidcm nata estgens JodaH>riun, sed in fignra magis Esaii Judxi iuielliguniiir : quia poptiius major reprobatu& est, populiis autem minor primatum accepit. Cum etiaiu in utero luctarentur, et Uedium mater patere* tar, quia impellebanlur vi^ra ejiis, ait : Quid mt/tt siet Melius mi/rt erat sterililas , quam ut hoc paterer, Dictum ost ei a Domiiio, quod diio populL in utem ejus confligerent^ et duse gentes, et quia major ser- viet roiiiori ( GaUa. xxv, 22, 23).^ Quod dictum est cum in utero essent, hoc diclum est itemin in bene- dictione Isaac, cum benediccret minorem; putabat a^iCem se benedicere majorem. Personam Legis fere- bat Isaac. Videtur Lex data Jud.xis : ei ipsiim regnum datum est Christianis. Attendite quia Lcx videtur regnum promittere. Judaeis dicitiir, Propterea aufe- retur a vobis rtgnum^ et dabitur gcnii facifinti justitiam
( Matth. XXI , 4o). Auferetur ab Esau , ct Mnlur Ja- cob* Uirsutus natus erat et pilosus Esau» id est ple- nus peecatls ; baerebant in illo peccata : ille autem ul acciperet primatum, accepil pelies baedorum in bra- chiis; etsicillum benedixit pater, palpan^ brachui ipsius, et inveniens birsutum. Sod illi capilli (a) el pec- cau portabaotur a Jacob, non haerebant in Jacob. Sic ergo et Ecclesia Dei aUena peccata portat « non sua« t(»lerans usque in finem; sicut et Dominus Jesna Chrislus aliena porUvit. £t beuedixit minorem pater^ Etqiioroodo benedixit? Mysterium sanctum, qualei luturi eraiit ^ Volunt enim oculus acutos Scriptura;. Benedixit filiiun sunm minorem : et videtur deceptus quasi benedixisse alium pro alio. Venit iile qui ieral ad venatioiiem, apportans quod pater jusserat, et di- cit : Patirt manduca, sicut voluisti. Didt Isaac : Quis. es tuT Et iUe : Ego sum (isau filius tuus major. E^ dicil : Ergo tu es Esau? Quis est autemjffm qui attulit mihi eicam, et manducavi, et benedi^ illum, et bene- dictus est (Gen. xxvii, 3i-40)? 0 imsci deceplori! ot iriisci fajlaci ! Imo dic : Quare me decepil? quare me (efellit? tolkil benedictionem illam (rater ipsius, et sit in malis. Nonne clamat lixc res in mysterio facta, iit major serviat minori? Accipit ergo taiem et ipse be-« iicdiclionem* Sed subjunxit : Eris servus fratris tui. Cuni ille diceret, Numquid finiUB sunt benedictiones. benedic et me; ait, Cum illum talem fed, tibi quid ha* keo daref El dixit : Bencdic et me^ pater. Et extorsit^ et accepit benedictionem prope similem, a rore co^lt et fertiiitaie terrae omoem abuiidantiam El subjecit statim, Et servies fratri tuo. Et erit tibi sic^ cum soi- veris jugum ejus a cervice tua. Quid est illud qood di- ctum est,^ Et erit tibi sfc, cum solveris jugum ejus a cer* vice tua; ntsi quia osteodit illos, qnos Esau pnEfigu- rabat, sic esse peccatores, ut lii potestate baberent , et iii libero arbitrio, luutari et fratri conjungi *?
$. Judiei Chrislianorum servi. — Attendite my- sterium. Ecce Judxus servus est Chri^tiani. Et boc manifestum esi, et imjpfevit orbem terrarum, sicut videtis, Jacob. Et ut noveritis quia de futuro diceban- tur ista, considerate ipsam bistoriam , et videte quia oon sunt impleta in ipsis duobus, Major serviet ndnori (Id. xxy^ 23). DiUtus enim legiiur Esau multoni, et regnare coepit in tou abondantia ( id. xxxvi, 7 ). Ille (6) autem Jacob, ut pasceret oyes alienas. Et cuin coepisset redire, et timere fratrem suuin, sicut modo legebatur, mittit munera nescio quanta pecorum, mlt- tit et secvum qui dicat, Ecce muneta fratris tui ( Id, x.xxii, 18). Noluit eum videre, priusquam muneiibus placaret; et postea ilium acceptis muneribus vidit. Et cum ad eum Jacob veiiisset, adoraviteum a longe (Id, xxxiu, 5). Quomodo ergo, Major serviet minori , quaiido minor videlur adorare majorem? Sed ideo ista iii historia non sunt impleta , ut intelligantur da futuro dicia. Minor filius accepii primaium , et major fllius perdidit primatum. Ecce Jacob implevit lerramy
1 llss., quates viri erant,
* sic nostri oinnes Mss. At cdiil, mutare se et fratri con- jungi,
((i) Forle, ri/i.
ibS rortc. tU.
57
lcMiit {BailM ei rqgnft. Jottit imperator Ri>manii8, jam CbrisUanu», ut ad ip»m Jenisalem noii accede- lent Jodxi (a). Ei sparsi per orbem lerrarum , racli iont quasi cnsUKlot Libronim noalroram. Qnomodo lervU quando eunt in auditorium domini i|)S(Hrum, portani.post illos codices, et foris sedent; sic factus est ilius iiiajor liiio minori (k). Nam aliquando mo- icai ^ aliqua in 8criplnris; et de Judsoram codicibus certi aliqiiid cognoscilur. Ideo ergo sparsi siint , ut nobis Libros serTonL Major ergo minori serrit. Vi* dete euitn curo quanla dignitaie sit populus Christia- uus, et ifi qiianU defectiooe sit populus Judxorum. Qnando Torte ausi sunl vel modicum morere se eon- tra Christianos, quae illis couiigcrint audistis in recen- ti ttfnipore. Ergo roodo veram esl, Major $ennet nii* 9on. Qnomodo ergo illa beucdictio, Erit It6t a rore cmBeta [ertilUate ierrmf Quomodo miiiorem , sic el uajoreni bencdixit. Sed majori dictum est,£l erit w- fM fratrie tni. Et erit hoc, eum tolveri$ jugum ^tu a tmu tua. Quanli suiii qui solvcranljiiguma cervice sim, et facti suiit Tratres noslri. Quaiiti Judxi credi- derunt. atteiidile. El inodo, si queiii Judaeuin inveiie- ris, el evaiigclizaveris ilii Dominum Jesum Cbrisluui, ei crcdideril, noniic solvit jugum a cervice sua? Et qiiaiiU boc feceranl priuiis temporibus lidei millia? ODiuino qui tuuc crcdiderant, sicut legimus,ex servis bcti suni rr.itres et cobaeredes.
6, Lucta Jacob cum angelo. Non ergo Eccie- sia qu» dicit, Judica ifw, Deus, et diseenu causam MMoi de getue non tancta^ ab Esau se vult discerni, a fx> jam discrcLi est , sed a Cbristianis malis. kite caim Jacob, in quo (iguralur populus Christianus, au- distis qiiemadmodum liictatus sil cuni Domino. Do- miiius enim illi appurait, id est, angelus gesuns per- luoam Dei : luclalus est cum illo, et volcbat illum le- •ere el compreliendere. Luctabalur ille; pnevaluit, ei tenuil ; ciim tenerei, non dimusit nisi i>enedictus. Doniinus del, fratres» explicare liiiilum myslerium. liBeuiur. pncvalel ; ct vult benedici ab eo cui prasva* IbIl Quid esi ergo quod luctalur, et vull lenerc? Ail Dominns in Evangelio, Regnum ccUorum vim palitur, a qui vim facmd, lUriffiunt Ulud (MaUk. xi, i% ). Iloc est qood dicebamns jaindudum : Luciare , ul teneas CkrisUim, ul diligas inimiciim ( Supra, n. 3 ). Tenes enm Chrlstiim bic, si inimicum dilexeris. Et quid di- cil ipse Dominus, id esl, angelus in pcrsona Domini, con praevaleret, et lenerei enm? Teligii lalitudiiiem faooris ejus, et cxaruit , ct ideo claudicab^l Jacob. Kdt ei : DimltU me, jam enim mane est. Et ille : Non
1 EdiU, monent nos. Abesl, nos, a Mss.
(m) sinnoodns hoc looo inilal indicari Constantinum ma- niDk oui, tesle chrjsostomo in 5 adversus Jud. homil., jEosTqiiud urbem suam contra interdicuun lnstauraro toErcad essent, amputaiis auriculis male niuluios in di- mfe& r^ioues suarslt, ut terrori caeteris essent, ue ideiu ia PQSUruin ouoarentur. sed profecto Juda:i severo iinpc- miubm eranl palrio solo exdasl, ex TeruiUiaoo ia Apo- laff.,aiD. 3!, el Hb. conua Jud., cap. 13. Imo ipsos looge aue Sevennn Adrianus prohibuerat Jerosolymcrum aoces&u, ex E^l^, lib. 4 Hlstor., cap. 6. lUqueluc non singula- Ttm hon&iism, sed eum pwe oculi* habet Augusuuu», qul Roaaouin iiiipcrium geretat, eo quo loquiiur ajvo jaui dinsitianus. , .», g^
16) \kl. Euarr. In i^sal. 40» u. 14, ei bi rsal. oOi u. y.
SEUIIO V.
te dinutto^ nisi benedixerit me. Et benedixil iHiim : qiiomodo? Miiundo illi nomen. Non vocaberis Jacob^ sed Israei : qnoniam prmaluisti eum Deo, pngvaMs et cum honumbus (Gen. xxxii, U-^ ). IsU benediciio est. Yideie unuin bominem : ex partc tangilnr, et nre- scit; elex parte birnedicilur. Ipse unus bomo ex parte arail, et claudicat; el ex parte benedicitur, ct viget. 7. Angelut teneri nolens quid sigm/icet, Quid est aulem ( quantum Dominiis suggerit, diciniiis, sbie prsjiidido melioris intellectiis) : quid est, Eceemane jam venitf dimitte me f Hoc esl qiiod Dominus dicit post passlonem mulieri, qiias volebnt illi lenere pe- des : Noli me tangere ; nondum enim ascendi ad Pa^ trem {Joan. xx, 17). Quid est hoc? Nam ct cum lege- relur ipsa lectio, Iracuvi iiide aliqiiando, qiiomodo diceretur, NoU me tangere ; nondum ascendi ad Pa- trem. Qiiare? Nemo illum letigil corporaliter, nisi cum asceiidll ad Patrcm? Adlmc bic emt, palpavit cicatrices discipulus qui non crcdebat. Quomodo erg» nolebalse Ungl, nisi quia lioc flgurate dlctum est? Illa mulicr Bcelesia crat : et hoc esl , NoU me tan- gere^ nnli me carnalitcr Ungere; sed qualis suni, aN]ualis Palri. Noli me tangere : quia non me, sed car- nein nieam laugis. Dicil eniin iii evectione profecius 811 i Pniilus, Et si noveramus secundum camem Chri- sltfiH, sed nunc jam non novimus; ei, Vetera transie- runt^ ecee facta sunt nova ; omnia antem ex Deo (II Cor. v, 16-18). Quid est, Et si noveramus secundum ear^ nem Christum^ sed nnnc jam non novimusf Qiiia qunudo euni carnaliter noveramus, non puUbamus nisi qnia lionio erat untum : al vero postquam gratia ejus illiixil nobis, inlelleximus Yerbum a^quale Palri. Teiiebat ergo, el liiclabnlur, qiiasi eum caraali ha- biiu ' Jacob amplecii volens. lllc aulem dicebal, Di' mitie me; carnaliler : qma eccejam mane mI, uI spi' riiu:ililer illumineris : id esl, Noli me puure homi- nein*. Dimilte, quia jam mane est, Maiie in luco veriutift intellexiuiiis, ct sapienti», per quam facU sunl oiiinia. Ip^a perrriieris, cuui nox isU Iransierit, lioc osl, iniquit.is bujus sieculi. Tuncenim fiet inanc, ciim vcnerit Dominus, ut ila a nobis videalur, quem- admodum ab Angelis vidclur. Quia nnnc videmus per specnluui in genigmaie, tunc auleni facie ad faeiem (I Cor.xm, li).Teiicnniiis ergohoc, fralrcs, qiiod di- ctuincst. Dimitteme, quiajam mane est. Sed illequid dixit, Non te dimitlam, iiiri me benedixerisf Qnlvi per caraeiii nos prius bciiedicit Doininus. Norunl fldelet quid accipiunl; quia per carnein beuedicunlur ; et si-iunt quia non esscnt bcnedicti, nisi caro illa cra- riflxa dareliir pro saculi viU. Quomodo autem bene- dicitur? Quia prrvaluil Dco, quia lenuit fortiter, el IKjrscvcmvll, el de inanilius non dimisil, quod amisil Adnin. Teneamiis crgo lideles quod accepiuius, ut hc- nedici mereamtir, 8. Jacob et benedictus et claudicans. Pars ariiia
* in Mss., quasi cimi camaH hairitu.
• sic in Ms». Ai iii edilisdeeranl islhaec yeri», camabter. wtia cccejam man* esl, ut spirituatiur mmmens : utest, yoti me putare hominnn, /mnflte.— In B., su|»er hanc vaceuH homnem^ iioutur in iiKirgiuc, stitoudi, t tantuui. » M.
S. ACGOSTim EPfSGOri lacob CMsliaMf Maldt tigBillcat ; ui tn ipso Jacol» voluic ap|nrere, imni per oe
et benedictio sil, el elaodicatto. Benedictus esl ex fiarfe bese Tiventium, cbodical ex parle nale Tiven- tium. Sed tdhiic In uno hoinine est utnimqae : erit aiuem dirempiio et discreiio poslea ; qood optat in l*saimo Ecdesia, dicens : Judica me^ Dem^H d&ueme coMMam meam de genie mm tmneta {P$aL xui, 1 ). Ita sane, qnia didt Evangeliam, Si teandalha^eni U pe$ iuui, akicmde eam ei projUe ats u, Expedii emm iibi unum ffedem kabeniem intrare in regmtm Dei, ifuam cum duotui pedihu vre inignem teiemum {Malik, XTiii, 8). Isli ergo mall prx^indi habenl in Gne. Modo clauda est Ecclesia, unum pedem rortiter po- nit, alleruni iuTalidum babet. Pagancis attendite, fra- Ires. InTaiiunl aliqiiando Christianos bonos, ser- vientes Deo, et admirantur, et adducunlur, el cre- donl. Aliqnando attentluiit male vivenies, ei dicuni : Ecce Christiaiil ! Sed isti male viventes ad btitudi- iiero perlinent femoris Jaoob lacti, qui amil *. Tactns autem Domini, manus est Domini corripiens et vivi- ficans. Idco ex parte benedicitur, et ex parte arescit. Et btos male vivenles inEcclesia ostendii iXominus; quia inde est quod scriptum est in Evangolio, qnia eum eretiiiei herba^ apparueruni xizama : qiti.n cum coepe- rint liomines prolicere, tunc incipiunt malos seniire. Ilaec nota sunt vobis, ex dono Dei efTicitur ut cogiio- scantur. Scd modo toleranda sunt zizania usque ad finem messis, ne forle eradicando zizanla, eradicetur simul et iriticiim (/d. xiii,26, 29, 30). Venict autem tempus ut exaudiatur Ecclesia dicens, Judiea me^ Deuif el diicerne cauiam meam de genU non iancia : cum Dominui venerit in clariiaU iua cum Angelii son- ciiif ei colUgeniur ante eum omnei genia, ei iegregabii eoiy iieui paaar tegregat ovei ab hwdii : ei ponentur juiti ad dexteram^ hwdi auiemad siniitram : et lllisdi- cctur, VeniUf benedicti Patrii tnd^ perdpiu regnum ; Hlis aulem, Ite in ignem tetemum, qui presparalui eu diabolo et angelii ejui {Id. xxv, 31-41).
SERMO Yl* (a).
De eo quod apparuii Donnnui Mogn in rubo (b).
CAPUT PRIMUM. — 1. Quomodo Dem Moyu ap- paruii. — Ciim sanctas leclioncs legereiitur, in ea quae scripta sunt in prlma lectione, qu^e iiobis recitata est,' aiiimo iiitendinius, et ea qu;e Dominus suggcrit, bre- viier cum vestra Sanctitate parlicipare curamus : ne rariialilcr accipienies divlna mysteria, non solum iion proficiatis, sed ctiam deficiatis. Occurrit enim primo aspcctibus iiosiris ex illa lectione divina, quod Deus apparuit Moysi. Apparcre aulem per substan- tianisuam, sicnti est, noimisi muiidis cordibus digna- tur. Sic enim scriptum est in Evangelio : Beati tnundo corde^ quoniam ipii Deum videbunt {Matlh. v, 8). Oculis auiem corporalibus sanctorum si quando Dcus
* Slc Mis. Editi vero, ^tria ttruerunt,
" Broendatus est ad d. r. v. UlUn. Par. Lov.
ra) Alias, de Dlversis 17.
(6) Pussidius in indiculo, cap. 8, scrmonem hnnc vidctiir indicarc isto titulo : « De virgi convcrsa In seri>CQtcm, et t uiaou ooturata, et aqiia ifi saiiguiQcm. »
visibilem atqiie sensibileiii, qi tiri potest, apparuit; vel per bus, vel pc^r ignem ocuiis, ^ per visibilt spede appareniem, sed lem. Sic intelligimiis , rralres, Denm. Non enim majestas iUt, terram, et qns regil aniversnai inlia^rent Angeli contemplaiido cjot pdk puris menlibus*, oculls nortaiitws Imi apparere, nisi assumpu visibill et aeosU qo» ad istos ocnlos visibileseorpom pert doqoidem et ipsa Sapientia Dei« per qoa omnia, humanis oculis non apparerec, ■! caniem assuroeret.
CAPUT II. - 2. Mogn Deua per «oj ruii, Quomodo ergo Vcrbum Del, Id ert, ut appareret oculis , camem assmiipsit ; Deus, nt apparerct oculis hominnm,IooIi visibili apparere dignatus est. Nam aperti in Actibus Apostolorum, quia angelos ap| in rubo {Act, vii, 30). Numquid isu Sa ct illa falsa est? aut illa vcra, el isla fa quid? Si christiani surous, si bene credi suntverx. Si ergo ambx sunl verae, <] Deiis apparuit, quomodo ibi angelos d ruisse, nisi quia ille Spiritus*, qui in A stolorum dixit apparuisse angelura, ex] lectionem quomodo apparuit Deus? llla expositio est obscuritatis hiijus : ne inlelli pcr seipsum apparubse, illic tibi exposilo adinodum apparueril Deus per creatoran Sic quid miraris quia diciiur, cum appa Dixit Deui; ct vocavii Deui Moysen, el a cum; et dixit Dominus ad Moysen? Qiiia i tur templum angelus, sed inbabilator enim angelus templum Dci erat. Si enim bomine habitarc et loqui, ut quando pro| tur, dicatnr, Dixit Dem ; quanto inagis p< Et cum dicitur, Dixit Dcus pcr Isaiam Isaias? Nonne homo portans carnem, na ct matre, sicuti omncs nos ? Ki tamcn qnid dicimus in cloquiis ipsius? Hoic di {Isai. L, i). Quomodo crgo Deus, si Isai: Deus per Isaiam ? Sic et hic loquente an, Deus loqui. Qiiarc, nisi quin pcr angelum
CAPUT 111. — 3. Dd apparitio quare ii\ Adverlile itaque soluta qua^siione ctiar ciijiis rei signum vidctur fuctum, quod in ruit : ct rubus rion comburcbnlur, non in( ct apparebat tanquam ignis, cl non inci bnm. Putamus rubum bonum aliquid sign sint spinx? Si enim consumpsisset ignis gnificarct qiiia ct vcrbiim Domiiii quod Judaeis, consumpsisset peccata illorum, ei
* vox, menHbits, quae omissa in cditis fucra ex Ms. (X>iberliiio.
» sic Mss. At editi : 5i' ergo amboi simi verw^ aiigelm dicitnr apparidssef iiui quia Ula sth Actibus, ctc.
SERMO VII.
es ipsonim. Si cniin sic ignis in rabo, In Jiulacis; sic saiil spinae rubi, quo- Joibeoruni : sic ignis bic iion cremavit odo Lex iion cremavit peccsia. DH. Loquitur auiem Dominus ad Moy- iMstiSy et non diutius vos tenere debe- anguslias temporis) : Ego ium qui stcm : «I. Cum euim quxrsret tiomen Dei, hoc S^ iUM qm sum, Utec dkes filiis Israel : Memf vof. Quid est hoc? o Deus, o Do- quid vocaris? Est vocar, dixit, Qiiid est, lia roaneo in xternum, quia mutari non •lim qu;e mutantur, non sunt, quia non uod enim esi, manet. (juod auiem muta- ld| et aliquid erit : non tamen est, quia Ergo incommutabilitas Dei isto vocabuio intimare, Ego sum qui sum. , — 5. Alhui nomen.Dei, Quid est ergo, lerum aliud nomen sibi dixit, cum dice- il Deus ad Moysen : Ego sum Deus Abra- \§aac, et Deiu Jacob ; hoc mihi nomen est ut Quomodo illac vocor hoc , quia sum ; iud nomen , Ego sum Deus Abraham , ei U Deus Jacob? Quia quomodo est Deus is, fecit omnia pcr misericordiam, et di- se FiliuH Dei miiiabilem carnem susci- ns id quod Verbum Dei esl , venire et nini. Induit ergo se carne mortaii ille :i posset , Ego sum Deus Abraham , et I Deus Jacob ( Exod. iii, 15). Ua Moysi, Deinde signa jam attendite , jit Moysi , cum diccrel , Si mihi dixerit te misit Deus : qmbus signis ostendam quia ctum est, Projice virgam, quam habes in ojedtque virgam , et [aclus est serpens, et ises. Ait ilerum Domiiius, Apprehende apprehendit^ et facta est virga sicut eral. signuin : Mille manum in sinum : et misit «m : produxit, et facta est alba sicut nix^ I. Color enim albus in cute humana vi- tteiitam in sinum iterum : misit^ et recepit . Dedit ei tertiuin signum : ToUe aquam funde in cequalem locum : tulit et fudit^ et • Monguinem, In his tignis audiet te popu* w non exauiUerit , tn secundo autem et in [Id. IV, 1-9).
— 7. Quid ^gmficet virga : quid ser- (|ii9e significant, quantum Deus adjiivat, cere. Virga regnum significat; serpens, A serpente enim homini mors propi- m moriem Dominus dignaius est assu- rgo vcniens in lerram, serpentis speciem regniim Dei, qnod est Christus Jesus, im. Morlalitate indutus est, quam infixit it aulem Sanciilac vestra quia quando I eremo cervicatns et superbus murinu- 4IS Deum, ccepit morderi a scrpentibus , ibus caderc. Miscricordia sua dcdit Dcus
'rUHdo aut in tertio audict.
reinedium, qiiod remedium praesentem quidem sanila- tem aflerebat, sed futuram sapientiam praedicabat. Ait Moysi : Suspende serpentem eeneum in media eremo in ligno^ et diepopulo^ Quicumque fuerit percussus^ ser- pentem istum intueatur. Et percussi homines intueban» tur serpeniem^ et sanabantur ( Num. xxi, 8, 9). Et al- tesutur Dominus in Evaiigelio uli signa Nam cum Nicodemo loqueretur, ait : Stcifi Moyses exaltamt ser- pentem in deserto^ ita exaliari oportet Fitium hominis ; ut omnis qm credit in eum^ non pereal, sed habeat vt- tam (Btemam {Joan, ui, ii el 15). Sed hoc est, quicuro- que pescussus fuerit a serpeniibus pcccatorum, Chri- stuin intueatur, et habebit sanitatem in remissionem peccatorum.
CAPUT VI. ^— Ergo , fratres , ipsa est mor- talitas, quae suscepta est a Domino, quam necessc est habere corpus ejus, cujus cst caput bomo iii coelo. Ita Ecclesia mortalitatem babet , quod vulnus inflictum est per suasionem serpentis. Debemus enim mortero peccato primi hoininis:sed peream ad vilam * perre- niemus xternam , per Jesum Cbristum Dominum no- strum. Sed quando venit ad vilam , et redit ad re- gnum? Iji fine s:cculi. Nam idco caudam tenuit, ubi finis est, ut ad pristinum revocirct.
8. Quid manus et sinus Motjn : quid aqua, Qnid illa manus? Certum est quia et illa maiius populum ipsum signiUcat. Sinus hominis quid est? Sinus Moysi secretiim Dei. Cum cssct homo in secreto Dei, ineo- lumis erat , et bono colore. Exiit a secreto Dei, pro- gressus est Adam de paradiso , offenso Deo , et factus est vitiosus. Facta cst ergo manus illa alba : sed re« diit ad sinum, pcr siniim Domiiii iiostri Jesu Christi , ct recepit colorem. Quid autem illa aqua? Aqua illa significat sapientiam. S^rpe enim posita est aqua in similitudiiiem sapientiae : et dictum est, Fiet in eo fons aqum salientis in vitam atemam (Joan. iv, 14). Sed aqua illa sapientia, qu£ in terra sanguis eflecia est , n*n nobis osiendit Vefbum camem factum et liabi- tantem in nobis ? Utiquc ostendit. Omnia ergo futuri populi', signa sunt et mysteria de Domino nostro Jesu Cliristo. Et si qua alia sunt iii ▼eteribus Libris sncramenta, sive illa uitelligamus ; sive non intclliga- mus, qu.Trentero desiderant, non reprehendeiitem. Petamus ergo, quxramus et pulsemus, ut aperiatur nobis. Illis futura prxdicta siint sacramenta : nos pras sentia Tidcmiis in Ecclesia*.
SERMO VU * (a).
De lectione Exodi^ de rubo in quo fiamma erat ei rubus
non contburebatur (b).
NuM. 1. — Quce advertenda de apparitione in rubo»
1 Ms. ColbeiUnus, sed postea ad vUam,
* sic allqiiot Mss. At edilt, fuUtri saxidi,
* in Edius addltur : conversi ad Dondman^ etc,quod ab estaMss.
* Castigaius cst sul)sidio r. v. Lov.
(a) Alias, 6 ex Carthosls Mss. odilus. ((
\b) Hunc scrmonem credimus in ("ossidii Indiculo, cap. 0, notaium his verhis : « De flamnia iu rut)0, id Exodo, eo « (jiiod non oombnrebainr. « idenHfue est com Traotaiu cdilo iii toin. (f, « De eo quod dictuin est a neo ad Ntf^pctt, « ugo sium qui nnn. « Qiii Tractatus in Erasnuana quMleiii
59 S.
Jacob Glirteliaiios maloft significat ; ui in Ipso Jacob et benedictio sity et claudicatio. Benedictus esi ex parte bene ▼iventium, claudicat cx parte in.ile viven- tiuin. Sed adbnc in uno bomine est utrumque : erit auteni dirempiio et discretio postea ; quod optiit in Psahno Eeclesia, dicens : Judica me^ Deui^ et diicerne eoMMam meam de gente non ianela (PiaL xlii, 1 ). Ita sane, quia diclt Evangelium, Si icandaiizavent te pes twu^ dkidnde eum et projiee abi te, Expedit enim tibi unum pedem habentem intrare in regnum Dei, quam cum duobui pedibui ire in ignem aitemum (Matth, XTiu» 8). Isti ergo mali prx^indi babent in fine. Modo clauda est Ecclesia, unum pedem roriiter po- nit, alleruni invalidum babet. Paganos atiendite, fra- tres. Inveiiiunt aliqnando Cliristianos bonos, ser- vientes Deo, et admirantur, et adducuntur, el cre- dunt. Aliqnando attendunt male vivenles, et dicuni : Eoce Christiaiii ! Sed isti male viventes ad lalitudi- fiem pertinent femoris Jacob tacti, qui aruit ^ Tacliis autem Domini, manus est Domini corripiens et yivi- ficans. Idco ex parte benedicilur, et ex partc arescit. Et Istos male vivenles inEcclesia ostendit Dominus; quia inde est qnod scriptum est in Evangolio, qnia eum cremiiel herba^ apparuerunt sizama : quia cum coepe- rint bomines proficere, lunc incipinnt malos seniire. Haec nota sunt vobis, ex dono Dei efncilur ut cogiio- scantur. Scd modo toleranda sunt zizania usque ad finem messis, ne forte eradicando zizania, eradicelur simul et Iriticum (/(/. xni, 26, 29, 30). Venicl aulem tempus ut exaudiatur Ecclesia dicens, Judica me^ Ihuif et diicerne cauiam meam de gente non tancta : cum Dominui venerit in claritale iua cum Angelii ian- ctii^ ei colUgeiUur ante eum omnee genta, et iegregabit eoi, dcut paetor iegregat ovei ab hasdii : et ponentur juili ad dexteram^ hwdi autemad iiniitram : et iliisdi- cetur, Venitef benedicti Patrii meif percipite regnum ; Hlis autem, Ite in ignem atemum, qui prteparatui eu diabolo et angelii ejui (!d. xxv, 31-41).
SERMO VP {a).
De eo quod apparuit Dondnui Moyti in rubo (b),
CAPUT PRiMUM. — 1. Quomodo Deui Moyn ap- paruit, — Cum sanctOB lectlones legereiitur, in ea quae scripta sunt in prima lectione, qu» nobis recitata est,' aiiimo iiilendimus, et ea quae Dominus suggcrit, bre- viier cuni vestra Sanctitate participare curamus : ne rarnalilcr accipienies divlna mysteria, non solum iion proficiaiis, sed etiam deficiatis. Occurrit enim primo aspeclibus noslris ex illa lectione diviiia, quod Deus apparuit Moysi. Apparcre aulem per subsun- tianisuam, sicnti est, noiinisi mundis cordibus digna- tur. Sic enim scriplum esl in Evangelio : Beati mundo corde^ quoniam ipiiDeum videbunt (Matth, v, 8). Oculis auiem corporalibus sanctorum si quando Deus
* Sic Mis. Editi vero, ^trta artiertmf .
* Emendatus est ad d. r. v. Ulim. Par. Lov. (a) Alias, de Dlversis 17.
(6) f>0!isidiu8 in indiculo, cap. 8, sennonem hnnc vidctin' indicarc isto lilulo : « De virga oonvcrsa In seri>eQtem, ot t maou ootorata, «t aqua in sanguincm. »
AUGUSTINI EPISCOn M
voluit apparere, non per ae ipsnm, sed per creataram visibilem atque sensibilem, quanlnm ista came sen- tiri polest, apparuit; vel per vocem sonantem anrl- bus, vel par ignem oculis, vel per angelum in aliqna visibili specie apparentem, sed personam Dei gestan- tem. Sic inteiligimiis , Tratres, apparuisse Moysi Deum. Non enim majestas illa, quns recii coelum et terram, et quae regil nniversum munduin, cni semper inlia^reiit Angeli contemplando ejiis polchritudinem puris mentibus', oculis mortalibiis hominis potuit apparere, nisi assumpu visibili et sensibili creatura, qnae ad istos oculos visibiles corporis pertinet : quan- doqoidem et ipsa Sapientia Dei, per quem facia sunt omnia, humanis oculis non appareret, ni$i humanaro camem assuroeret.
CAPUT II. — J. Moyn Deui per angelum appa» ruit. Quomodo ergo Verbum Dei, id cst, Fifius Dei, ut appareret oculis, camem assum|)sit; sic semper Deus, ut appareret oculis hominum, innliqua creatura visibili apparcre dignatus est. Nain apertisstme babes in Aciibus Apostolorum, quia angelus apparuit Moysi in mbo (Act. vii, 30). Numquid ista Scriptura vera, ct illa falsa est? aut illa vera, et isla Talsa esi? Sed quid? Si christianl sumus, si bene credimns; anibae sunt verx. Si ergo ambx sunt verae, quomodo hic Deiis apparait, quomodo ibi angelus diciiur appa- ruisse, nisi quia ille Spiritus*, qui in Actibus Apo- stoloraro dixit apparaisse angclum, exposuit iiaiic lectionem quomodo appnruit Deus? Ula dcclaratio, eipositio est obscuritatis hnjus : ne intelligeres Deum per se ipsum appamisse, iUic libi expositum est quem- adinodum apparuerit Deus per creaturam, angelum. Sic quid miraris quia diciiur, cum app:irct angelut, Dixit Deui; ct vocavit Deui Moyien, et acceuit ad lo^ cum; et dtat Dominui ad Moytenf Qiiia non attcndi- tur templum angelus, sed inhabiiator angcli. fpse enim angelus templum Dei erat. Si enim dignatnr in bomine habitare et loqui, ut quando propheta loqui- tur, dicatnr, Dixit Deui ; quanto magis per angelum? Et com dicitur, Dixit Deus per isaiam, quid erat Isaias? Nonne homo portans carnem, naiusde patre ct matre, sicuti omnes nos ? Ei tamcn loqiiitur, et qnid dicinius in eloquiis ipsius? Hac dicit Dominui (Ititt, L, 1). Quomodo ergo Deus, si Isaias, nisi quia Deus per Isaiam? Sic et hic loquente angelo dicttur Deus loqui. Qiiarc, nisi qiiia pcr angelum Deus?
CAPUT III. — 3. Dei apparitio quare in rubo facta. Adveriite itaque soluia qu.Tsiione cliam istud» in ciijus rei signum vidclur factum, quod in rubo appa- ruit : et mbus rion comburebnlur, non incendebatur: ct apparebat Uinquam ignis, et non incendebat ni- bum. Puiamusmbum bonum aliquid significare, coib sint spinx? Si enim consumpsisset ignis spinas, si- gnificaret quia et verbum Domiiii quod dicUim est Judaeis, consumpsisset peccata illomm, et Lex illa i<
* vox, mentibus, quas omissa in editis fucrat, restitnitw cx Ms. Colberlino.
• sic Mss. At editi : 5! ergo ambte simt verw, quamodo ibk angdns diciiHr apparuisse, im nuia Ula specie ? <>vi tit Acttbui, clc
61
SERMO VII.
Mrei iBijoiUUcs ipsonim. Si cnim sic ignis in nibo« ((«oinuiio Les in Jodacis; sic snnl spinas rubi, quo- iDodo peccsui Judaeonim : sic ignis bic iion cjremavit ipiid», qiMMiiodo Lei iion creniavit peccsia.
4. NoMai Da. Loquitur aulem Dominus ad Moy- ten Qan iUa nostis» et non diuiius vos tenere debe- ums, propier angusiias temporis) : Egoiumqui stcm : Mmk me^eU. Cum enim quaereret iiomen Dei, boc dielHB cst : £^ ni» ^ wiii. Htec dke* filiU Itrael : Qn oc» mddi tmeadw». Quid est boc? o Oeus, o Do- nosier, quid vocaris? Eit vocsr« dixit, Quid est, vocor? Quia manco in xtemum, quia mutari non posMm. Ea enim qu:e mutaotur, non snnt, quia non pennanenl. Quod enim est, manet. Quod aulem muta- mr, fuit aliquidi et aliquid erit : non tamen est, quia BHilabile est. Ergo incommutabilius Deiisto vocabulo ledignala est intimare, Ego mn qui sum.
CAPUT IV.— 5. Aliud nomenDei, Quid est ergo» qtod poslea iierum aliud nomen sibi dixit, oum dice- redn' : Ei dixit Deu$ ad Moysen : Ego wm Deui Abra- kem^ ei Deui liuac^ ei Deui Jacob ; hoc mihi nomen eU k tmfiunmmf Quomodo illac vocor boc , quia wm ; (t eoce bac aliud nomen , Ego mm Deui Abraham , et Deui lioae , et Deui Jacobf Quia quomodo est Deus iieommntabilis, recit omnia per misericordiam, et di- snins est ipse FiliuH Dei miiiabilcm camem susci- |Mndo, manens id quod Yerbum Dei est, venire et abvenire liomini. Induit ergo se carne mortali ille qu esl, ut dici possel » Ego sum Deui Abrakam » et Deoi laaae^ et Deui Jacob ( Exod, iii, 15).
6. Sigmi daia Mogu, Deinde signa jam attendite , qix signa dedit Moysi , cum dicerel , Si mihi dixerit p^paiuif Pion te mimt Deui : qiibui iignii ouendam quia Mslj me? Dlctum est, Projice mgam^ quam haba in wKuu tua : projecitque virgam , et [actui eit ierpeni, et akorruit Jfoyses. Ait iteram Domiuus, Apprehende ciMdam ejus^ apprehendit^ et facta eet virga ncut erat, Dedit et aliud signum : Miite vumum in iinum : et miiit mm. Produe eam : produaat^ et faeia eHt alba deut nix^ a eii^ leproia. Color enim albus in cute bumana vi- MitteiUam in linum iterum : irmi/, et reeepit . Dedit ei tenlum signum : ToUe aquam k ftamime^ et fuude in cequalem iocum : tuUt et fuditj et {mmena eei tn san^iriiiem. /n hii tignii audiet te popU' htt:min primo non exaudierit , in ieeundo autem et in krtio amdiet ' (Id. iv, i-9).
GAPUT T. — 7. i2iiid mgmlieet virga : qmd ier- PBM. Nos ea quae signiflcanty quantum Deus adjiivat, lendamos edicere. Virga regnum significai; serpens, ■artalitatem. A serpente enim bomini mors propi- aata esL Ipsam moriem Dominus dignatus est assu- laere. Tirga ergo vcniens in lerram, serpentisspeciem babnit ; qoia regniim Dei , quod est Cbrislus Jesus , venii ad lerram. Morialitate induius esi, quam infixit in craoe. Novit autem Sanciiia« vestra quia quando populos ille in eremo cervicaius et superbus murmu- rassei adversos Deum, ccepit morderi ^ serpentibus , et ipsis niorbibus caderc. Misericordia sua dcdit Dcus
* Mss., m iccundo aui m terUo audiet.
reinedium, qiiod remedium praesenlem quiflem sanila- lem aflerebat, sed futuram sapientiam praedicabau Ait Moysi : Smpende ierpentem ceneum in media eremo in iignOf et dicpoputo^ Quicumque fuerit percunui^ iCT' pentem iitum intueatur. El percuai homnei intueban» tur ierpeniem, et eanabantur ( Num. xxi, 8, 9). El ai- tesutur Dominus in Evaiigelio uli signa Nam cum Nicodemo loqueretur, ait : Sicifl Moyiee exaliauit ier- pentem in daerto^ ita exaUari oporiet Filium homitdi; ut omnii qui credit in eum^ non pereat^ eed habeat vi- iam ostemam {Joan. iii, ii el 15). Sed hoc cst, quicuro- que pcBcussiis fuerit a serpentibus pcccaloram, Chri- stuin intucaiur, et babebit sanilalem in remissioneoL peccatorum.
CAPUT VI. .— Ergo, firalres , ipsa est mor- talitas, quae suscepta est a Domino, quam necessc est habere corpus ejus, cujos cst capul homo iii coelo. Ita Ecclcsia mortaiilatem habel , quod vulnus inflictum esl per suasionem serpeiilis. Debemus enim mortero peccato primi hoininis : sed per eam ad vilam * perve- niemus xiernam , per Jcsum Gbribtum Dominum no- slram. Sed quando venit ad vilam , ct reilit ad re- gniim? Iji fine s:ccuri. Nam idco caudam tenuit, ubi finis est, ut ad prisliniim revocirct.
8. Qtiid iiumiu et mnui Moym : quid aqua, Qnid ilb manus? Cerium est quia et illa manus populum ipsum signilicat. Sinus bominis quid est? Sinus Moysi secretum Dei. Cum csset homo in secrelo Dei, ineo- lumis erat , el b(mo colorc. Exiil a secreto Dei, pro- gressus est Adam de paradiso , oflcnso Deo , et factus est viiiosus. Facla cst ergo manus illa alba : sed re- diit ad sinum, pcr siniim Domiiii iioslri Jesu Christi , ct recepit colorem. Quid autem illa aqua? Aqua illa significat sapieniiam. S;Fpe enim posiia est aqua in simililudinem sapientix : et diclum est, Fiet in eo fom aqum iaUentii in vitam ailemam (Joan. iv, 14). Sed aqua illa sapieiitia, qu.ie in terra sanguis effecta est , nsn nobis ostendit Verbum camem faciiim et liabi- lantem in nobis ? Uliqiic oslendit. Omnia ergo fuluri populi', sigiia sunl el mysteria de Domino noslro Jesu Christo. Et si qua alia sunt iii veteribus Libris sncramenta, sive illa iiitellignmus; sive non intclliga- mus, qu.Treniem desiderani, non reprebendeiitem. Petamus ergo, qux^ramus el pulsemus, ut aperiatur nobis. Illis fulura prxdicla siinl sacramcnta : nos pne sentia videnius in Ecclesia*.
SERMO VII * (a).
De lectione Exodi^ de rubo in quo ftamma erat ei rubui
non comburebatur (b).
NuM. 1. — Qua adverienda de apparilione in rubO'
* Ms. ColbeiUnus, ted poitea ad vUam.
* Sic aliniiot mss. ai e<lili, futuri hOsaiH.
* In Edilis additur : conversi ad Dondnum^ etc., quod ab estauss.
* Casligauis cst sulisidio r. v. I.ov.
{a) Alias, 6 ex Carthusi» Mss. cdilus.
(b) llunc scrinoneiu credinius in fossidii Indicolo, cap. 9, notaiuni his verhis : « !)« flaimiia in ralto, iu Exodo, eo « (|ihk1 non oombiirchatur. « IdenMiue est cwn Traotaw cdiU) iii toiii. (i, c nc co quod dicluni cst a neo ad MujpBtt, « Kg9 mn qui sunu « Qui Tractatus in Enbmiana qindeni
6S
Ciim divina lectio legerelur, magnuin miraciilum, qnod Moysen famulum Dei inlenlissimum fecerat, etiam nos corde exspectavimus; qiiia iiitenti ctiam ipsi lacti sumus, quoinodo in nibo apparebal ignis, et nibus non cremabatur. Deinde adveriinius sacram Scripluram prius dixisse, quod angeins Domlni appa- ruerit Noysi in rubo ( Acl. vii , 30 ). Deinile Moyses Don jam quasi cuni aiigelo, sed tanquam cuin Domino loquebatur. Tertio advertimus, quod cum Moyses no- men Dei quxrerei, ut halierel quid diceret fiUis israel, interrogantibiis quod nomen Dei esset , qiii illum ad eos misisset, respondit : E^o $um qm $um, Neqiie b(>c transcunter, sed repetitione commeiidans adjecil : Dn cesitaque fiins Israel : Qui est^ miMti me ad vos, Poslre- mo jain enuiitiato iioinine suo, adhuc adjunxit : II ac diees eis : Dominus Deus patrum veslrorum, Deus Abra-^ ham^ et Deus Isaae^ et Deus Jacob mtfil me ad vos. Ei hec mihi nomen est in eetemum {Exod, iii) ^ De his, quod bominus donat, audite. Magna quidem sunt, Unquain iiivolucra mystcriorum Dei : quai si congnieoier et suiricienter conemur evolvere » nec vires, nec tempua sutlicienl.
2. Rubus fUmma inhmrente non crematus quid ji- gnifcat. Quod ergo brcviter possumus dicere, non fru* stra, noii inaniier, iion sine alicujus significatione se- creti, in nibo flamma erat, et rubus oon creniabatur. Rubus enim splnnnim est quoddain genus : nec in laude aliqua poiii potuit, quod pcccatori terra produ- lil, Nam primiiiis peccanti homiiii dictum est , Terra spinas et tribulos pariet libi {Gen. iii ,18). Neque id- ipsum quod rubns non cremabatur, id est flamma non comprehendebatur , bonum aliquid piitare debemus. Si eiiiiii flamma significal aliquid boiii, iii qua aiigeliis apprclKit, velDominiis; unde etiam ciim venit Spiri- tiis sanctus, vis» suiit iilis iingu;e divis» velut igiiis {Act. II, 3) ; comprchendi debenius hoc igne, non au- tein pnipter duritiam non creniari. Rubus quem non cremabat, populus qui Deo reluctabatur. Spinosum igitur tM)pulum Judneorum significabal rubus, quo Moyses mitteliatur. Et ideo rutuis non cremabatur, quia duritia Jiida*orum, sicnt dixi, legi Dei reluctaba- lur. Nam si ille populus spinis non significaretur, non ab eo spiiiis Christus coronaretur {Matth, xxvu, 29).
5. — Qui Moysi loquebatur^ Christum fmsu, quorum-' dam opinio. Quod nuiem ideni ipse , qui lo(|uebalur Moysi, ct aiigeliis Doiniiii et Doniinus dicilur, magiia quaistio est , nec leiuerarium debcl habere arflrmato* rcm, sed cnutum inquisitorein. Dux sunt autem seii- lentias , qwe hiiic proferri possunt , quaruni quaelibet vcra siuainb» secundumfidcm sunt.Quod dixi, qu:e- linin earum vera sit ; hoc dixi, quidiiam eorum seiisc- iit qut scripsit. Nam quando nos iiiquirenles Scriptu- ras sentimus aliquid, quod scriplor forte non seiisit; iion tamen hoc seniire debemus, quod abhorret a rc-
editkme incerti auctoris esse prxnouuur; at in Uiinm. et l4>v., Augusliiio tribuitur. llic deimini, laniin akiuil qiiin |»er nos iu quiiila seruiouuui dasse rc|H)uerctur iater
UUi.iU!i^
S. AUGUSTiNt EPiSCOPl 61
guhi fidei, a regujb veritalis^ Ergo ambas tenteniias propono : sit forlassis el tertia, qux me latet. Ex bis aotem dnabus propositb, eligatis quam volueritit. Aliqul dicunt ideo et angelura Domini dictum et Do- roinum , quia Christus erat , de quo aperte propheti dicit quod sit magni consilii Angeins (isoi. ix, €). Angelus enim officii nomen est, noD natura^ Nam aiH gelus graece , qui latine nimtius appellatur. Nanliii ergo actionis nomen rst : agendo, id est, aliquid nini* tiaiido, nuntius appellalur. Qiiis iieget Christum iimi* liasse iiobis regnum coelorum? Deinde angelus, id est niinilus , millitur ab eo qui per eum aliquid nontiat. Et quis ncget Christum missum ? qui toties dicit, if of> verd facere voiuntatem meam , sed voluntaiem ejus fal me misit {Joan. vi, 38); ipse proprie missus. Nam Si- loe, illa piscina, interprctatur Missus. Ideocui oculoe luto inuiixit , inde lavare fadem jussit {Id. i% , 7). NuHiiis enim visus aporitur, nisi ejus qui a Ciiriato mundatur. Ergo idem angelus, idem Dominna.
4. In ea Ofnnione cavendum Arianorum argwneHtiML Sed hic occurrit aliquld praecaveiidum. Non enim dcsunt bxretici qui dicant, Palris et Piiii distare et dissonare naturas, ct iion eos esse unins ejusdemqoe suhsuntiae. Catliolica autem fides credit Patrem eC Filium et Spiritum sanctum unum Deum, nnius sub- skinli» Triniiatem, inseparabiliter, aequaliter, mNi coinmixtioiie confusam, noii distiiicltoiie separatam. Illi ergo qui persuadere moliuniur Filium non essa ejusdem subsiantixcujus est Pnier, argumentanlure^ boc qiiod Filiiis visus est patribus : Pater, inquiunt» noii est visus ; invisibilis aulem et visibilis diversa nalura est. Et ideo , inqoiuiit, de Patre dictum eal» Quem nemo hominum vidit^ nsc videre polest (I Tinu n, 16). Ul ille qui visus est non solum Moysi, sed eliifli Abrahap ; non solum Abrahae, sed eiiam ipsi Adam el caeteris patribus, non Deus Paier, scd Filius potios credatur, ut intelligatur creatura. Caiholica nou lioe dicit. Sed quid dicit? Deus Pater, Deus Filiua; in- commutabilis Pater, incommutabilis Filius : aeteroot Pater, cox*temus Fllius ; invisibilis Pater, invisiiNlls Filius. Nam si dixeris Palrem invisibilem, Filium ?i« sibilem ; distinxisti, imo vero separasti sobstantiit. Quomodo gratiam invenisti, qui fidem perdidisii^ Solvitur ergo ista qnaestio sic : Deus Paier et Filioi et Spiritus sanctus, natura propria invisibilis eal : apparult autem qiiando voluit, cui voluit ; non ut est, sed ut voiuit ciii serviunt oninia. Si enim anima tua cum sit invisibilis in corpore tuo, ut apparcat proTert vocem, et vox in qua apparet anima tua cum loque- ris, non est subsiantia animae lox ; aliud est illa , aliud est vox,; et tanien apparoi, et in ea re quae Ipia non est : sic et Deus si bi igne apparuit, non est igitla; si in lumo apparuit, non est fumus ; si in sono appa- ruit, noii cst sonus. Non sunt ha^c Dcus, sed indicam Deuin. iloc reteiito,secQri credhnus potuisse dici Filium qui npparuit Moysi, et Dominum el angelum Domini.
5. Aliorum sententia^ angelum Moysi apparuisu , noii Christum. Qui veroexlstimant vcre eoiii atigelimo Do«
I Editi cx Canhusiano ^ls. adduat, a regula piHatis
SERIiO VII.
isse, non Chnstain, sed angelum inissain ; ne- h% ai ei^ar ab eis ratio, qoare dictos sit Do- Qiioaiodo enini ab eis qai Gbristum fuisse di- ligilar qoare dictus sit angelos ; sic ab eis qoi ■dicunt. exigitur quare diclus sii Dominus. Sed Ckristom dicunl fuisse, jam comiiiemoravi,quo- ■de eseant, quaredictussil angeius, quia pro- ^erte dixit Dominnm Cbristum magni consilii ■• 1111 ergo qni dicunl angelum, respondere qmre appellatus sit Dominus. llespondent et kml in Scripturis propbcta loquilur, et dioilur iminus loiiuitur ; noii quia Dominus est pro- sed quia Dominus est in propheia ; sic et cum lelum dignatur Dominus loquiy quomodo per iim« quouodo per prophetamy recte dicitur et k propier se ipsum, et Dominus propter habi- Deum. Certe enim Paulus homo erat, et Cbri- oa ; ei ait umen ipse Paulus, An vuUis expe^ m ejuM acdpere, qui in me loqmtur LhnUme . ixa^ 5)? Dixit ct propbeta, Aud&am quidlo^ m M Donttnu9 Daa (PsaL lzxxiv, 9). Qui r in homiiie, loquimr in angelo. Ideo apparuit aiigdus Domini, ct dixit, Ego aum qui ium *• loris Tox est, non tempii. igkmlla» in ea ienteniia diluUur» Nam si pro- Cliriitius erat, cum angelus dictus sit, quia nt ; quid laciHias, quando Abrabae tres ap- nnl? quid bic dicimus? Trcs apparuerunt» ibam tanquam ad unum loquens dlxit, Do- Qiiid didmus ? quare tres? An ipsa Trinitas ^■are ergo Doroiiius? Quia TriniUs uiius Domi- on sunt tres donuui : et*Trinitas uuus Deus,non aiia subsuntia, Ires personai. Neque ciiiin Pa- ios esl, aut Filiiis Pater est, aut Spiritus san- ri Pater tel Filius esl. Sed Paler non Cbt nisi Filius fioti est nisi Patris ; Spiriius et PaUris et )aaiuvis iii iliis tribus aliriui dicunt, quod iinus «Uebat, qucm Dominuiu appellabat Abrabam* > apparuerat ciim duobus, unquam Christu» iigelis suis. Scd quid aginius, quia cum duo enlur ad Sodomam apparenies fratri Abraliai i ipse agnoscit in eis divinilalem ; et cum duos , Domiiium appellal (Gen, xvhi, ei xix) ? Et I iribus Dominum, et in duobus ille Domi- Me separemiis ergo Triniialem et faciauius iu a dualiuieniy puto quod melius inleliigimus , itres iiostri I>oininum in Angelis agnuscebant, niein in habiutione intelligebant ; non porUn- sed insideiiti gloriam dabant. Quam scnlenliam nat Doo solum EpistoU qwe scrihiiur ad He- , obi dicitur, Si emm qui per Angelos diclus est , factm est firmus (Hebr. ii, S [ loquebatur enim eri Tesumenlo, commendavil quod ibi Aiigeli natar ; sed Deus in Aiigelis suis bonorabatur , * Angelos iaterior babiutor audiebaiur] ) ; sed In Aciibus Apostolorum Siepbanus dicit , ar-
goens el increpans Sndam^ Dura cmiee, et non m- cumdsi eorde et aurihu. Dura cerme^ spiiias non cre- inatae. Vos semper resistiiis Spiriiui saneto. Ideo mbns noo cremabatur, quia flammx Spiritus ab spinis peo« catornm resisubatur ' : Vos semper resistitis Spiritui sancto, Quem prophetarum non occiderunt patresvestrif (Et unde agitur) qui accepistis Legem in edictis Angelo^ ntfit, et non cugtodistis (Act. tii, 51*53). Si diceret, An- geli, etnon, Angelorum; non decrant illi qui diccrenl, Cbristus est, quia dictus est inagni consilii Angelus. Aiigelus Christus, numquid AngellChristus? Dicit et apostolus Paolus, quoniam semen AbrahaR dispensa- tnm est * : Disposiium, inquit, per Angetos in mmm Mediatoris (Galat. iii, 19).
7. Dd Mmen proprium. Jam ergo angelus, et in angelo Dominus, dioebalMoysi quvrenU nomensuum, Egosum qui mm. DieeefUws Israei : Qui est^ misit meadffos, Esse, nomen est incommuublliutis. Omnia enim qune mn- Untur, desinunl esse quod eranl, et incipiunt esse quod non eranl. Esse Terum, esse sincerum, esse germa- num, non babet nisi qui non muutur. Ille habet esse eui didtor, Uutabis ea et mutabuntur; tu autem idem ipse es (Psal. Gi, 27, 98). Quid est, Ego sum qui sum^ nisl, iCternus sum ? Quid est, Ego sutn qui sum, nisi, Mu- Uri noii possum? Nulla creatura, non cceluro, iion terra, non Angelus, non Virtus, non Sedes, non Do- miiiaiioncs, non Potesutes. Cum ergo sit uoc nomen xlemiutisy plus est quod dignatiis est habere nomeo misericordi». Ego sum Deus Abraham^ et Deus Isaae^ et Deus Jacob. lllud in se, hoe ad nos. Si eiiim boe solum esse ^01101 qiiod est iii se, qiiid cssemus iios ? Si intellcxit, imo qiiia iiilellexil Hoyses, cum ei di- cerelur, Ego sum qui sicm, Qui esl^ ntuti me ; multum boc eredidit esse ad homineSy inultum boc iridil di- sure ab hominibns. Qui enini luic quod est et vere est, digne iiiiellexerit, et qualiterciimque lumine ve- ' racissima; csseiitix', vcl strictim, siciit coniscatione afQalus fnerit ; loiige se videl infra, longe reinoiissi- muin, loiige dissiniillimum : aicut ille nil, Ego dixi in ecslasi mea. AssiiiupU eiim iiicnte vidit iiescio quid, qiiod plus ad illiim cral. Iloc erat quad veruin enit« Dta;f , iiiquit, in ecstOM wea. Quid ? Projeeius sum a facie ocutorum luorum (Psal. xxx, 25). Ciim ergo ad id quod diccb:itur, iioii nd id quod videbalur, loiige se iniparcni vidercl Mdyses et qiiasi iiiinus ca|)acein, uiide inOamniaius ipso desiderio videndi qtiod cat , dicebat Deo cum quo loqiiebatur, Ostende mihi temet-' ipsum [Exod, xxxiii, 15, 18) : qiiasi ergo ab iUu ex^ ccilentia essentiui tonge dissiniilis desperarel, erigil desperaiitem, qiioniam vidit timentein : Unquaiu di- ceret, Quoniam dixi, Ego sum qui sum, et, Qtti est , mtstl me ; intellexisti quid sit esse, et desperasli te eapere : erige spem, Ego sum Deus Abraham^ Isaae et Jacob ; sie sum qiiod sum, sic sum ipsom csse, slc sum cum ipso csse, ut nolim homiiiibus dcessc. Si
ltlexCartbaBianoMs.,eldtcirtfrd,i)omme. EtavU, iU ex cartbiHiano Ui. addonl, cfti.
' Edili ex Canhnslaoo Bfs., ^ttui spiriiui flammas a spbdSf etc.
s Rditi ex cartbusiano Ms., dispensatum est a veten 7«?- siamenio ustfue ad noumi. Et quomodo dispensutwu eU ? uisposUuminQmt, eic.
S. AUGUSTINl EMSCOPl
«7
qiM modo possiimi» Dominum qnaerere el invesiigare eum qui esi, et quldem non longe positum ab uno- quoque nosiram : in illo enim Tivimus, ci movemur, et ftumus {Aet. xvu, 27, «8) : laudemus ergo ineffa- biliter ejus essentiam et amemus miserieordiam.
Ameii.
SERMONIS \11I %
De decem pUgis et decem prmeeptts ,
FBAGMENTUM (fl).
Alias in Fragmentis 2. i. Prius in fundamento posiu rerum gesurum fir- roiute , sigiiificantiam debemus inquirere ; ne sub- iracto ftindameiito , In aerc velle adificare videamnr. Sed ad plagas decem non pertinet quod primum fa- Gium est signi causa, ut virga in serpenlem converie- relur. Aditus eniin ipse erat ad Pharaonem, quo comniendabatur Moyses educturus ex iEgypto popu- lum Dei : nondumaulem contumaces feriebantur, sed divino signo jam lerrebanlur. Virga sigmficat regnum Dei : idemque regnum Dei esse utique populum Dci. Serpens autem tempus morUliuUs bujos; mors enim a serpente propiiiau est. Tanquam ergo cadentes de roanu Domini in lcrram , morules effecii sunt : unde projecu virga ex manu serpens effecu est. Fecerunt et roagi Pharaoiiis similiter ; virgis eorum projectis serpentes Tacti sunt : sed priiis serpens Moysi , id est, virga Moysi devoravit omnes serpeiiies magonim (Kxed. vn, i0-i2). Tunc demum cauda comprebensa, identidem virga focu est , et regnum remeavit ad maDum. Sunt ergo virgae magorum popuii inipiorum victi Ghristi nomine; cum in ejus corpos transferun- tor, unquam a scrpenle Moysi devorantur : donec redeat regnum Dei ad manum Dci , sed in fine mor- ulissaeculi, qood significat canda serpentis, ma- gnum signum fiat. Audistis qu» debealis desiderare : andile qii» debeaiis viure.
GAPUT PRIMUM. 2.— >Prtmam praeceptum in Lege de colendo nno Deo, Non erunf , inquit, iibi ddaUi prwter me (Id. xx, 3). Prima plaga iEgyptiorum , aqua conversa in sanguineu {Id. vii, 20). Gompara primum pnBceptum prim» plagse-; Deum unuin ex qoo sunt omnia , In similitudine inteHige aquae , ex qua generantur omnia. Qno autem pertinet sanguis , nisi ad camem morulem? Quid est ergo conversio aqnae in sanguinem , nisi quia obteuraium eet vuifnenM cw eorumf Dicentet emm $e eue wpieniee^ tiuUi fiteii sunt : eC commuiaverunt gloriam incorrupiibiU$ Dei in similiiudinem imaginii corruptibiliM hominis {Rom. 1, 21-25). Gkuria incomiptibilis Dei sicut
* SermoDis ocuvi fraffmealum emendaiuro cst juvaniibus doobus e. ei fl. r. v. ufiin. i^r.Lov. — ii. P. Fraagi|iaiie, ia opere cui tlUilus : S. Atmstitti semwnes decem nune pri- mum edid^ Ronup an. 1&9, pag. l-tl, IragmeDium huc iu- veoit in oodice Cassineosi, n. 17. ii.
aqua , similitudo imaginls oormptibUis hominla sanguis. Ct hoc quidem fit in oorde impiorum. Dcus incommuubiris maneL Neque enim qu Aposlolus dixit, Comnmtaveruntf ideo muutu Deus.
CAPUT II.— 5. Secundum praeceptnm , Na
cipies nomen Dondni Dei tui in tmnum {Exod. x:
Qui euim accipit nomen Domini Dei siii in vai
non mundnbitur. Nomen Domini Dei nostri
Chrisli verius est ; ipse eniin dixit , Ego sum t
{Joan. \iv, 6). YeriUs ergo mundat, vanius i
nai. Et quoniam qiii loqoitur veriutem , de Dc
qnitur, qui enim loquitur mendacium , de suo 1
tor (Id, vin, U) : veriutem loqui , est ratioiial
loqui; vaniutem auiem loqui, est strepere pc
quam loqui : meriio , quia secundum pnecepiur
dileciio veriutis , cui contrarla est dilectio vani
loqiiitur auiem verius , perstrepH vaniUs : huic
cepto secundo contrariam videte secuiidam ph
Quae est illa secunda plaga! Ranarum abunc
(Exod. VIII, 6). Habes expressam significaum v;
tem,siatlendasranarum loqiucitatem. Videai
res veriutis, non accipientes in vaiAim nomen D
Deisui, loqui sapientiam inter perfectos (IC
6) , etiam inter imperfeclos *. Non quidem loqui
capero non possunt ; non umen reoederc a ver!
et pergcre in vaniutem. Quamvis enim imp<
non capiunt si quid paulo excelsius ruerit dispu
de Verbo Dci Deo apud Deum , per quod factj
omnia {Joan. i, 1-5), possintque capere quod
eos loquitur Paulus unquam inier parvulos Cl
Jesnm Christum , et bunc crociflxum ( 1 Cor. i
non Umen illa est verius el isU vanius. Vanii
lem essct , si Christum mortem non implevissi
/inxisse dicereinus ; si vuliiera illa in phauta
fuisse,si sangufnem non verum, sed simulat
vulneribus emanasse ; si falsas eum cicatrices
qiiam post falsa vulnera, demonstrasse. Guni
ista omnia vera dicimus , facu dicimus, cer
pressa , impleu credimus et prxdicamus ; qi
de subliini illius et de incommutabili veriui
loquamur, non tamen imus in vaniutem. Qui
illa omnia in Christo falsa et simulau dicunt ,
sunt clamantes in palude : strepitum vocis
possunt, doctrinam sapientiae insinuare non p(
Denique in Ecclesia loquuntur haerentes veriut
tatem per quam facu sunt omiiia , Veritateir
bum camem facium et habiuhiem in nobis; '
tem Chrislum natum de Deo , unum de uno,
nitum et cojetemum; Veriutem accepU formi
naium ex virgine Maria, passuni, crucifixum
gentem , ascendentem : ubique Veriutem , ei
perfecti capiant, et quam parvulus capcre p<
VeriUlem , et in pane , et in lacte ; in p:ine i
rum , in lacie parvuloram. Idem quippc pai
(a) Inter Eiigypii cxcerpta, et in Mss. Regio et vidorino repcfftum. m^us TracUtus imemlnit l^ossidius in Indiciilo, cap. 9; ct Augustinus iise, super psalin 77, u. 27.
* Florus, Piiam mperfecUs. r>iio Mss., ctiam impe\
• Sic aliiiuot Mss. Al edlli omiUunt, et quam per, piant ; haheolqiie, et quam parvulus capere non po csi parlicula, luwi, a Regio codice.
SERMO VIII.
ft» pcr ciniein trajicilur. Qni aulem huic Teri- alradiciiiii, el in sua ?aniUle deoepii decipiunt, Mnl taBdiiun infereniee aurilHis, non cibum MS. Aiidi denique liomine» raiionabiliter lo- 91 : Nom nmt /o^to neque $ermone$, quonim
voca eorum : sed voces non inanes ;
Umm estti soinm eorum , el m fines v€rka eorum (Pttd. xtui, 45). Si aulem el fia e conlrario inieiligere, Uium Tcrsum Psaimi : Wmma hcuti sunl unuiquisque ad f^oximum
PmU XI, 3).
HJX IIL — 4. Terlium praeceptum, Memento i eancUfieare eum (Exod. xi, 8). In terlio
pln insinuatur quasdam vacaliouis indictio, llcoidis traiiquilliias ac mcnlis, quam facil soiHcientia. Ibi sanctiHcatio , quia ibi Spiritus eni^qne videie vacationem , iioc est, quietem. qmtm^ inquil, regittesi:^ Spin/us meu$? Super m €t qmetum et trementem verba mea (Itai. t). Inquieti ergo resiiiunt ab Spiriiu saiict», B nnialores; caiumnianim seminatores, con- lift qoam veritatis copidiores, inquietudine sua id se admilluni quietem sabbaii spiritualem. I isiDmin inquietudinem dicitur , tanquam ut m habeanl in corde sancliticatioiicm Spiritus Eno» inqnil» fnaiuiielaM ad auttiendum verbum^ ut fu {E£cU. ▼, 13). Quid inteileciurus sum? dieenlein» Gessa ab inqnietudine tua, non sit Ins qnidam in corde luo, per corruptionem vo- tas pbantasmatilHis el compungenlibus le : non tn enim Deom inteUeclurus es dicentem tibi , C et videte quomam ego eum Deut ( Ptal. xlv, fn per inquieludinem vacare noii vis, coulcn- m tnanim comiplione caicatus, exigis vidcre noD poies. Altende enim et conirariam lertiam ■ hnic praecepto lertio. Sciniphes nat» sunt in JSgjpii de iimo (Exod. vni, 17) : musc^e qua^- innl minulissima;, inquietissimae , inordinate •ietv in ocuios irrueiitcs, non peniiittentes bo- B qniescere, dum abiguntur el irruunt, dum e mrsus redeunt ; sicut omnino vana phanta- , eerdis conleniiosorum. Tenete praeceptum, ca* dagam.
PUT lY. — 5. Quarlum praeceptum esl, Bonora H IMHN, el matrem tuam (Id. xx, 12). Huic coo- ^naria iEgypliorum plaga xwe/Kute est (Id. viu, ^ estxwi«Aivi«?Canina musca : grxcum voca- I esi. Caninum est parentes non agnoscere. lam caninum, quam cum illi qui genueruni, fBOMOBlur. Ilerilo ergo et caiuli canum caeci ininr.
PUT Y« — 6. Quintum pncceptum est , Non nierii (Id. xi, li). QuJnia plaga esl mors in * iEgyptionim (Id. ix, (>). Cumpareroos : da BSBi * nMBcfaari medilanlem, conjugio non con- m sno : nppelilum quemdam carnis in se do-
vull , qni esl nobis pecoribusque commu-
10
nis. Etenim concomoere el generare, eiiam peeonim esi; raliocinariy inteliigere, bumannm est. Ideo rauo qnapraesidet in menle, molos inreriores camls, tan* quam regnans et dominans frenarc debet, non immo- derale et iliiciie passim vageque bixare. Ideoque ipsis pecoribus natura datum est, instituente Creatore, ni non moveantor ad feminas el ad concubitum, nisi cerlis lemporibus : ncque enim ratione se cohibei aiio lemporcpecus, sed omnino ipso motu rrigescente torpescil. llomo auiem ideo sempcr moveri polest, quia et rerrenarc motum polest. Tibi dominaiioneni raltnnis Crealor dedit : libi praecepta continentis, lanqnam in besiias iiiferiores lora, concessit. Tenes lu quod pecus non potest ; et ideo spcras tu quod pe* cus non potesl. Laboras allqiiantuni in continendo , non laboral pecus : sed gaiidcbis seiiipcr in aelemilate ad quam noii perveiiit pecus. Si opus (iatigat , merces * consoletur : el ipsa enim palientia esi iiiteriorem mo lum frenare, et quod habes comniune cuin peoore non lanquam pecus in omnia liixare. Quod si con tempseris te, et in tc iinagiiiem Dci* in qua fecit te, negleieris , victus cupiditate insinuatanim rerum , Uinquam amisso liomine eris pecus ; non quasi con- versiis in naluram iiecoris, sed in hominis forma ba- beiis similitudineni pecoris, qui non audis dicentem , Notite e$ie $kut equu» et mii/ifs, noit kabentee intette' cium (P$at. xxxi, 9). Sed forte cligis tibi esse pecus* ei iibera vagari libidine, nulla lege appeiilum carais ad contiiientiani rcrrciiando. Altende plagam : si pe- cus essc non limcs, saltem mori time '.
CAPUT VI. — 7. Sextiim praeceplum, Non oeeide$ (Exodi XI, i 3). Scxia plnga, pustulae in corpore el vesicas bullientes et scaturientes, cl incendia vulne* rum ex lavilla fomacis (Id. u, 10). Tales sunl ani- iiitt homiddales; ardeiit ira, quia per iram homiddii fraieroilas deperiit. Ardenl homiiies ira, ardeni et gratia : sed alius esl fervor sanitatis, alius fervor nl- ceris. Ardentes papuLe pcr totum concepta homici* dia scatent, et sanum non cst : fervel, sed noii de Spirilu Dei. Nam ct qui vult subvenire, fervei; el qui vult occidere, fervet : ille praeceplo, iste morbo; ilie bonis operibus, iste saniosis ulceribus. Si possemus videre animas homicidarum, plus plangeremus, quam putrescentia corpora ulceratoram.
CAPUT VII. — 8. Sequitur.^on/'iara6mt,(/d.xx, 15)« praeceptum septimum : d pUga seplima, grando in fructibus (Id. ix, 23, 25). Quod conira praeoeptum siibducis, de ccelo perdis. Nemo enim habei injustum lucmm sine justo damno, Verbi graiia, qui furatur, acquiril vestem ; sed coelesti judicio amittit fidem. Ubi lucmm, ibi damnum ; visibiliter lucramy inviai- luliler damiium : lucmm de sua caecitate, damnum de Domini nvHbe. Neque enim aiiquid sine providenlia, cbarissimi. Aul vere putatis', ea quac patiuntur bomi- nes, dormiente Deo pali ? Passim videiilur fieri haec. nubes colligi, imbres infundi, grandinem jaci, lom*
Hs lis ,ad honmiem. idemque codex hi margine faa- • vel, dahonmieM.9
* sicduo Mss. Ai adiiiy eorUemp$eri$ teinte,et imaqinem Dei*
* EdHi: si peem ei, non time$ ; paltm mori liutes.
* Edai: Aui evemre fnoatii
71 S. AUCUSTINI
Iruis terrsun concuii, coroscaliono terrcri; passim pulaiitur fieri, et quasi ad diviuam providentiam non periiiiere. Conlra liiles cogikilioues vigilal iiie psal- mus : Latdate Dominum de terra (cum laudes dicl» essent de coelo)) draconee et omna alnfui^ ignis^ grando, nix, glacie^y sjfiritu» tempe»taH$, qam fadunt verbum ejus (Pm/. cxlviii, 7 H 8). Ergo qui suo malo desiderio forinsecus furantur, jnslo Dei judicio in^ iriiisecus grandinAiilur. 0 si possenl inspiCere agrum cordis sui^ profeclo lugerenl^ dum ibi non invenirent quod in os meiiiia millerent ; elsi in furlo suo inveni- reiil quod in avidiuiem veniris mitlerenlt major £i- mes essei liominis inlerioris, major iames, el perica- losior plaga.etgraviormors. Mulii morlui ambulanli ei multi faciiiorosi de vanis diviiiis exsuUanu Deiii(|ue servum Dei Scriplura inlus locuplelcin dicil : Abs- tonditus, iiiquii, cordis vestri homo, qui eu ante Deum dives (I Petr. iii, i)? Non onle boniiiies divcs, scd ante Deum dives; ei ubi Deus videl, ibi dives. Quid ergo libi prodesl, si ubi bomo non videi, furaris ; et ubi Deus videi, grandinaris?
CAPUT Vlll. — 9. Octavum pneceplum , FaUum testimottium non dices (Exod. xx, 16). Oclava plaga^ locosu (Id, X, i3), animal deuie noxium. Quki ao-* iem vull falsus teslis, nisi nocere mordendo, ei coii- Bumere ineniiendo? Denique admoneits hoitiines Dei Apostolus, ne se failsis criininationibus appetanl : Si mordetis, inquil, et comeditis invicem^ videte ne ab tit- vicem consumamini (Galat, v, 45).
CAPUT IX. — iO. Nonum praeceptum, Aoii con- rtiptscei uxorem proxind tui (Exod, xx, i7). Noiia plaga, densas lenebrs (Id. x, 92). Etenim est quae- dam m«j0chia, coiitra quain supra prx*cepluin esl, eiiam ui non appeienda caslilale uxoris alieiis ^ Mo&- cbus est enim qui non ii ad uxorem alienanii Uniuin quia non conienius esi sua. Jamvero non solom posi sunm peccare, sed eiiam alieiiaiii ailenUre, vere detis» sunt lenebr». Nihil eiiim sic dolei in corde palieulis; el qui boc facil alierii nibil sic volet pali. Ad alicnam paratior esl oiuiiis bomo : boc aulem ne- scio uirunine esi qui tuierabiriier ferai. 0 densas le- iiebras isu facieutium, ulia concupiscenliuiu ! Yere excsccanlur furore horribiii. Furor eiiini indomitus csl, coiicuicare* viri uxorein.
CAPUT X. — li. Decimum prsecepiami Non eon- cupisees uUam rem jproximi tui; non pecus, non possesr Monem, non subjugium*^ non aliquid onuiino proxitni iui concupisces (Exod. xx, 47). Huic malo piaga con- Iraria esldcciina, inors primogetiitoruin (id. xii,S9). In qua plaga cuni coinpanitioiieiii quiiindftni quxro, iiihii niihi iuierini occurril : rorlassis occurrai melius diligenilusque inquireiilibus : nisi qui oroiies res qiias babct hxredibus servut, reprebeiidilur. Ilic auleiii clamal, qui rem proiimi coiicupiscil, el qui furlo au- ferl, et qui furalur aliquid proxiini, non polesl nisi
* neguis Ms., eftom menie non appelendam caMaiem^
cie.
* Doo ilss., commaculare.
* uiim., mmqimn. Lo^'., subjvgum, .Melios Par. ei Mss., iiiliiigiiiiii.
EPISCOPl
rem prnxinii furari. Sed de furlo superius jaro
ceptuin esl; ubi inteliigas el rapinam. Noii eo
furto prapciperet, el de rapina lacerei ScripinFi
le inielligere voluissei, quia si pcBnale esl cli
auferre, mullo majoris poenae esl violenier er
Auferre ergonolenli (a) siveoccoltei sive paiaro,
praccepiiim suum« Concupiscere auiem rem pn
quod iioui Deus in oorde, etiamsi jusum ibi si
sionem quasras, non iicei. Denlque qui volui
alienas ianquain jusle possiderei hasredes se qn
lieri a morienlibusi Quid enim Uin jiisium vi
qiiam remsibi derelicum possidere, haberejure
muni? Quid apud le facilbomo? Dimissum esi
baerediuie conseeutus sum ; lesUmeiiium iego
videlur jasiius Isu voce avarili». Tu laudus
jure poesidentem : Deus damnat iiijusie concnp
lem. Vide qualis es, qui opUt le ab atiqu<
redem iieri. Non vis ul babeal haeredes. In h\
bus auiein iiihii cbarius priinogenito. Proinde i
mogeniiis luis punieris, qui concupiscendo res ai
id quod libi jure non debebotur, quasi juris ui
perquiris. Ei faciie est quideuii fratres, corpo
aiiiiitereprimogenilos. Moriuniurenim homiiie
aiiie paretiles suos, sItc posl parenies suosi in
nioriunlur : illud molesium est, iie per hanc
Uni el injusiam concupiscentiam priiiiogeniu
tiii perdas. Primogenilus enim in iiobis imi
habel graliae Dei, noviis natus, prior iiatus,
omiies Unquam naios cordis nosiri primogenii
est. Nenio aiim betie operaiur, nisi fldes prae
rii. Omnia opera lua iiona fllii tui sunl spirl
sed iiiler bos libi primogeniu esi fides. Quisqii
alicnam occulie concupiscis, inierius fidem ]
Eris enim prhno sine dubio simulator, obseque
chariUlei sed fr.iude; veluli amans euin a quo
pis lieri hsredem, amandoeum mori quaeris, el i
ejus le Tideas possessorem , ilii iiivides snceesa
CAPUT XI. — i2. Eia, fralres, decursis
pra.'ceplis el decem plagis, comparantes conU
res prscepiorum contumaciae iOgyplioruin,
vos fecimus, ul habeatis securi res vesiras in
piis Dei ; res veslras, inquam, res vesiras ini
arcx vestne, interioris Ibesauri vosiri ; res v
quas vobis nec fur, nec lalroi nec vicinus pote
sii auferre ; ubi nec tinea, nec rubigo meluem
cum quibus dives exit ei naufragus. Sic enin
populus Dei inler iniquos ifigyplios, iliis liaec u
patientibus, vobis autem incolumibiis iii ipsi
riurilMis hominibus veslris, doiiec educalur |
de >£gypto quodam exodo suo ; f|uod el fit : i
lud seinel factuin cst, boc iioii cessat fieri.
15. Saiiclincalio nulla divina et vera esl, Spirilu sancio. Non enim frustra diclus est Spirilus sanclus ; cum sit ct Paier sauctus e sanctus, iiomeii umen proprium boc Spiriiu pit, 01 lerlia iii TriiiiUie persona Spiritus sam cereiur. Ipse re(|uiescii tuper humilem ci f\
1 sic uoo Mss. Ai ediUi tfmdrom. (a) Vorie, vokns.
SERMO TIII.
jLTi, i), lanqnani In saUMiio sno. Ad hoc te- iis nninen» etiam sancto Spiritai deputatur, riplurae nostne satis indicant. Vidcrint ineliora !St el majora majores ; et de isto septenario » tnbtilins aliquid et divinius aliqnid dicant et ni : ego tamen, quod in pnesenii sat esl, illnd iUnd V06 ad videndum commemoro, septena- laiii mtionem inveniri proprie sancto Spiritni bun; quia sepCimo die sonat sanciificatio. Et Mlianins sancto Spiritui deputari septenariam nlionem ? IMcit Isaias Spiritum Dei venire su* dem, snper christianum, super Christi mem* lapienliae et inleilectus, consilii et fortitiidinis, eet pielalis, Spiritnm timorisDei {Id. xi, 2, 3). icsiiStSeplemrespercucnrri, lanquam descen* •d nos Spiritum Dei a sapientia usqtie ad li- , ■! Bos ascendamus a timore ad sapientiain : anpiMlMS 4imor Dei {Prov. i, 7). lu ergo se- BS Spiritns et uniis Spiriius, septenaria ope- nus. An aliquid evidenlitis vultis? Penteco- m iesuun Scriptura sancta de sepiimanis fa- Mmneiiiorat. Habetis in scriptura Tobiae, ubi er dicitur istum diem factum de septimanis , 4, bscwmL LXX). Septiesenim septem, qua- I Horem in summa redeont. Sed lanquam ut r ad caput : Spiritu enim sanclo ad unitatem mr, non ab unitate dispergimiir : ideo ad qua- a novem additur unum unitatls, et fiunt quin- a. Non ergo jam slne causa quinquagesimo die sensionem * IXomini venit Spiriius sanctus. Re- i Dominns, ascendit ab inferis, nomlum in C(B« b illa rcsnrrectione, ab illa ab inferis assum- Bmnerantnr quinquaginla dies, et venit Spiri- letus, in quinquagenario numero taoquam
I sibi apod nos faciens. Quadraginta enim die- ooBTersatns est Dominus cum discipulis suis, {esiiDO die ascendit in ccelum, et peraclis ibi iidHis, tanquam decimo praeceptorum signo, pirilns sandns; quia nemo implet legem nisi lism Spiritus sancti. Itaque, fratres, manife»
II septenarium isium numerum ad Spirilnm 1 pertinere. Quisquis autem non cohsret uni* isli, et oblairat adversos unitatem Christi, in- dns est non babere Spiritum sanctum. Con- % enim et dissensiones non faciiint nisi ani- le quibus Apostolos dicit, Animalit aulem kom» rdpU qwB sunt Spiritui Dei (l Cor. u, li). scriptum est et in Epistola Jodae apostoll, Hi \ MegregaiU iemiiipsot : reprehendens ioqueba- i fnfil qui ugregant semeHpsot, animales^ Sptri- I Memef {Judw i, 19). Qiiid manireslius ? qnid ios? Merito veniant, etsi eadem credentes quae Ben aecepturi Spiritum sanctum, quem habere Kont, quamdiu sunt hosles unitatis. Hos ao*
li
., poil remrreelkmem. Alii cum editis, potl
i. non male, sicuti ex hls postea verbis Datet,
m ecikan^ ab illa reswrrectione, ab illa ab inferis ; dem verba io prius ediUs omissa, resUtuuntur hic ■eriptis.
ACGDST. V.
tem comparat Apostolus magis Pharaonis {Habentes^ inquit, formam fnetatis^ sed wrtutem ejus abnegantes) (II Timoth. III, 5), qui in signo tertio defecerunt.
ii. Jam videte quare in terUo signo defecenint. Mementote eos qui adversaniur unitati , non habere Spiritum sanctum. Tria vero illa praicepta prima in Docalogo ad Dei dileciionem pertinere intelligunlur, ut scptem cxtera inteHigantur ad dilectionem proiimi pertinere; ut duabus tabulis Legis et decem pnecepUs, duo illa taiiquam summaria pnecepta teneaniur : Di- liges Dominum Denm tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima liio, et ex tota virtute tua; et dUiges proidmum tuum tanquam te ipsum : in his duobus praceptis tota Lex pendet et Prophetce ( Mauh. xxu, 37-40 ). Refer.i- mus ergo tria prima prascepta ad dileaionem Dei. Quae tria prima ? Primum, Non erunt tibi dH alH prw- ter me : cui coiitraria plaga est, aqua conversa in san- guinem, propier quod * summom principium Creato- ris ad similationem ' humanx carnis adductum. Secundum prxceptum, Ne aceipias nomen Domini Dei tui in vaniim, pcrtinet, qiiantum arbitror, ad regnum Del , quod est Filius Dei. Unus enim Deus et unus Dominus noster Jesus Chrisius per quem omnia. Contra verbum, ranae : videte contra verbum ranas, contra rationera strepitum, conira veritatein vanita- tem. Tertium pra^ceptum de sabbato, pertinens ad Spiritum sanctum propter sanctificationem, quae prima in sabbato sonuit , quod vobis paulo ante vehemcn- ter, quantum potuimus, coromendavimus. Huic prae- cepto contraria inquietudo in muscis de corrupUone nascentihus, in oculos irruentibos. Ideo In hoc terUo signo defecerunt, qui unitaUs inimici Spiritum san- ctum iion habuerunt : facit enim hoc Spiritus sanctus poena. Aliud enim facit gratia, aliud poena: aliud enim facit implendo, aliud deserendo. Denique ut jam evidenter ipsis confitenUbus Pharaonis magis agnoscere valeamus, quomodo appellalus est in Evan- gelio Spiritus Dei, videamus, quod nomen accepit. Objicienles Domino convicium Judaei» cum dixissent, Hie non ejicit demoma^ ntii in Beelsebub principe daanomorum; respondit ille, Si ego in Spiritu Dei ejido dcBmonia^ certe supervenit in vos regnum Dd {Id. xu, U, 28) : quod alius evangelisU sic enarrat, Si ego in tUgito Dei ejicio d4emonia{Lue. xi, 20). Quod alius evangelista dixit, Spiritus Dei ; alius diiit, digi- tus Dei. Ergo digitus Dei, Spiritus Dei. Ideo Lex daia scripta digito Dei, quae Lex data est in monte Sina quiiiquagesimo die post occisionem ovis celebraio Pascha a populo Judxorum. Implentur quinquaginta dies post occisionem ovls, et datur Lex scripta digito Dei : implentur qninquaginta dies post occisionem ChrisU , et venit Sptritus sanctus. Graiias Domino, occultanU providenter, aperienU suaviter. Jam vldete hoc etiam, fratres, Pharaonis magos evidentissime confiteri. Deficientes in terUo slgno diierunt, Digitus Dei est hic^ etc. {Exod. vui, 19).
« Doo Mss., vrofter summum; praetmiisso,oiiO£/. * EdlU, ad somuationem. Al Mss. aliquot, ad mulationem» Et quidam babent, ad simititudinem.
fTfoii.J
75
SERMO IX • (a).
Dc decem Chordis (b). CAPUT PRlMUtt. — i. Dominos el Deus nosier inisericors ei miscralor, longanimis cl muluim mise- «C0I8, el verax; quam larglier praerogal misericor- diam in prasenli sjjpcuIo. lam severe minatur judi- cium in fuluro sa^culo. Verba quae dixl scripla sunl, el divinis auciorilalibus * conlinenlur, qiiia, Miteri' eon ei miterator Dominus, longammis et multum mise- ricon, et verax ( PmL ci. 8, et cxliv, 8). Mullum de- leclai omnes peccalores el amaiores sajculi Ihijus, quia mi$ericor$ et miserator Dominus, quia longanimit et multum misericors. Sed si amas lam mulla milia \ Wme ibi el uUimum quod ail, Et verax (c). Si eniin nihil aliud dicerel, nisi, Mi$ericor$ et nuserator Domi" <ntu, longanimi$ et multum nd$ericor$; quasi jam con- verleres le ad securiUlem ei impuniiatcm, ei ad li- -ceiniam peccalonim ; faceres quod velles, uiereris «eculo, vel qiianlum libi permillcrelur, vel quanlum libi libido jussisset : el si quis le bene admoneiido ^bjurgArel aique lcrrerel, ul cohiberes le ab immo- ^lerato fluxii eundo post concupisceiilias luas, et de- screndo Deum luum ; inler medias voces objiirganiis ^bsislercs, impudenli quidem frontc, veluU audiia di- vina auclorilate , et legercs de libro dorainico : Quid ine terres de Deo noslro? \\\e misericors csl, et nuse- ralor et multum miiericors. Nc lalia hoinines dicerent, unuin verbum addidii in fine, quod ait, Et verax; el excossil I.Tlitiam male prasumeiitium, et induxit ti- morem doleniium. Gaudeamus ad misericordiam Do- mini ; sed timcamus ad judicium Domini. Parcil, duin tacet •. Tacel, scd non scmper tacebii (Isai. xtn, 4*). Aodi dum non tacet in verbo, ne non tibi vacei au- dire dum nori laccbit in judicio.
CAPUT II. — 2. Modo enim licel libi causara tuam componere. Antc uliimum judicium Dei tui confpone causam tuara. Non est unde praBSuinas; cuin ille ve- ncrit, nec liilsos icstes adduces, quibus ille fallatur, nec patronura fraudulcnlis circiimventionibus ei lin- guosis arlibus adhibebis, nec ambies aliquo modo, ut judicem possis corrumpere. Quid crgo agis apud lalem jiidicera, quem nec fallerc, nec corruraperc poteris? El tamen esl quod agas. Tunc enim ipse crit judex causae tuas, qui modo icstis cst viiae luse. Clamavimus, et laudavlmus : componannis causam nostrara. Qui tcstis cst opcruni nostrorum *, ipse lcstis est vocum istarum : non sint inanes, converuiiiur ad gemiuim. Tempus csl concordandi cum 'adversario luo cito. Tam
« RonnoHi Mss., auctorilm.
* plores Biss., tam muttam mtsertccrdumi. Quidam cum Ara.,iflm mulLi inUia. Morel, Elemeui. critic. pigg. 183, 184,censcllegendum,/flmmiibfliiii«to. M.
* Plerique Mss. et Am. : ParcH, $ed nott tacet. Suba idi»
inverbo.
* AUquot M88., twrtromm.
* GwatuB esi cum oodidbus bd. c. cs. a. C' fl. g. gr. m. T. Am. Er. Par. Lov.
(a) Alias, 96 de Tcmpore.
h) A Pooidio noutus hic sermo est in lodioulo» cap. 8, atque ah Engypio et Floro dutus. (c) vid. Tractatnm SSinJOM.
4
fl I
9
I
I I
1
J -4
S. AUG13STINI EPISCOPI »
longaniniis est Deus vidcndo iniqua ct non punicntlo^ ut Umen cito sit fulurum judicium. More quip|>e bii- manae vitae proliium est,.qiiod Deo brevc est. Scd d ipsi saeculo ct bumano geiieri quod longe videliir, quid consolatur?Nuraquid si totius generis huniuii ultiinus dies louge est, uniuscujusque dies ultimflt longe est? Hoc dico, ex Adam multl anni evoloti sunt , mulii anni fluxerunt, et deinceps fluenl ; imni quidcni tam muili , sed tamen usque in flnem vecnXi transibunt anni, sicut et illi transicrunt : longum n- detiir qood restat (quanquara non erit tantum, quaii^ tum transactum est), et lamcn cx transacto prsierito temporc, sperandus est reliqui temporis finis. FniC tunc quidam dies qui dicereiur hodicmus , ex ill» usquc ad hunc bodiernum ; nonne quidquid futurum fuit, praetcritum factum csl? Tale babctur, ac si dob fuerit. Sic erit quidquid restat extrcmum. Sed sit el boc longum, sit prolixum, quantum puUvcris, qunii- tum dixeris, quantum cogilaveris, quantura tibi wm forraat Scriptura, sed fiiigit cogiuiio, quaiiium vis diem judicii prolonga ; numquid ullimura dicm luuni» id cst, vitae tua, quo exiiurus es de corpore hoc, pro- ducturus es in longum? Sit tibi scnectus ceria, um potcst : cui autcra potest? Nonne cx quo incipil honM ^ vivcrc, jam potest ct mori? Possibiliutem moriifl iniliuro vit» facit. In hac terra ct in genere hiim^no ; ilie solus mori iiondum potest, qui iioiidum coe|N( vivere. Incertus ergo dies Unqoam quotidianus s^ ] randus esl. Si autem unquam quotidianus spcran* dus cst incerlus dics, componatur cum advcrsfl- rio, duin est tecum iii via. Via eiiim vocalur ha* viu, per quam omnes traiiseunt ; ct non recedit ism
advcrsarius.
CAPUT lll. — 3. Quis cst auiem iste advcrsariusl Adversarius iste non est diabolus : nam nuuquaiu l« horUretur Scriplura , ut cum diabolo concordares. Est ergo alius adversarius , quera sibi homo facit ad- versarium : nara ille si adversarius csset, tecum ia via non esset. At hic est * lecum in via, ut concordel tecum. Scit enim quia iiisi in via sccura concordave- ris, jara tradet te judici , judex auiem ministro , mi- nisler in carccrem (Mauh. v, 25). Eloquia ista evan-. gelica sunt, rccordanlur nobiscuin, vel qui legerunly velqui audierunt. Ergo quis est advcrsarius? Scrmo , Dei. Sermo Dei adversarius tuus csi. Quare adversfl- rius est? Quia contraria jubet, quam tu facis. Didl j tibi, lJnu$ est Deu$ tuu$ ; unum Deum cole. Tii vis di- ' misso uno Dco Uiiquam iegilimo viro aniraae , fnrni- , cari per muUa dsemonia : ct quod est gravius, iioa , qiiasi apcrtc deserens el rcpudians , sicut aposubv faciunt ; sed Unquam raanens in dorao viri tui admitlifl adulteros : id est, Unquam chrisiianus non dimitiifl Ecclesiam, consulis malhematicos, aut aruspices, au^ augurcSy aul malcficos; quasi de viri domo non re- ccdcns aduUcra aniraa , el mancns hi cjus conjugio (omicaris. Dicilur libi , Ne aceiffias in vanum non^m Dei tm. Ne cxislimcs crcaturam esse Christom , quia
• Am. el plures Mas.,fld ^ eU ^nnuUi, adbuc e$t.
j suscepit crealuram : el lu conieroiiis eum qui lis esl Palri , ei unum cum Palrc '. Dicilur tibi ifitiialiter oliserves sabbatum : non quomodo i observant sabbatum carnali otio ; vacare enim i id nngat atqoe luiuriat suas. Melius enim el Jadbnis ia a|^ suo aliqiiid utile, quam in ro seditiosus existeret : et meliiis feimns eorum ibbati lanam facerent , quam toto die fn maenia- iois impudice salurent. Tibi autcm dicitur ut ■ves spiritualiter sabbaium, in spe futune quietis, tibi promiitit Dominus. Quisquis enim propter quietem futuram agit quidquid poiesl , quamvis iosum videatur quod agit; Umen si ad fldem \asad quietis id refert, nondum quidem sabbaium ; 10 re , sed babet in spe. Tu autem ad boc vis escere, ut labores; cum ad hoc debeas iaborare, quiescas. Dicitur tibi, Honora patrem luum et m fiMim. Tu autem contumeliam irrogas paren- , qoam non vis pali a niiis tuis. Dicilur libi, Non Bs. Tu aulcm occidere vis inimicum tuum : et forte non facis, quia tiines judicem liominem, |iiia cogiias Deum. Ignoras quia ilie tesiis est co- ooumt Illo vivo quem vis mori , te honucidam in corde. Dicitur libi , Non mxchabent {Exod. 1-14) : id est , non ibis ad uliquain aliam prxter MD tuam. Tu autem exigis hoc ab uxore, et non K reddere uxori : et cum debeas in virtuie prae- •e oxorem, quomam castiias virtus est ; tu sub mpetu libidinis cadis, et vis uxorem tuam victri- esse, tu victus jacens : et cuin tu caput sis uxoris praecedit te f ad Deum, ci^us caput es. Yis do- ttiam capite deorsum pendere? Capul enim mu- est vir : ubi autem melius vivit mulier quam mpite deorsum pendet domus. Si caput est vir « 18 debet vivere vu*, et prsecedere in omiiibus bo- letis axorem suam ; ut illa imitetiir virum , et itor caput suuin. Quomodo caput Ecclesiae Chri- est, et boc jubeiur Ecclesiae ut sequatur caput , et ut per vestigia anibulet capitis sui : sic cujusque domos habet capot virum, et Unquam is ^ feminam (Ephet. v, 23). Quo caput ducit, debet corpus sequi. Quare ergo vult caput ire , lon vult ut corpus sequatur? Quare vult ire vir, KHi vult ut uxor sequatur? Ilaec jubendo sermo dTersarios est. Nolunt enim homines facerequod iermo Dei. Et quid dicam » quia adversarius est 0 Dei, quoniam jubet? Timeo ne ego ipse adver- \ slm quibusdam, quia ha;c loquor. Quid ad me let? Fortem me laciat qoi terret ut loquar, ut imeam qoerelas hominum. Nam qui nolunt ca- NO servare uxoribos sois (et abondant Ules),
c meUoris notae Biss. Alil verocom editis, ef imitt cum
fiti, tn Keomam$. verios aliqoot Mss., in maananu. inB in Joan. Efang., iract. 3, n. 49 : c Qiianto melius Ine eorom lanam facerent, quam iUo die in mffinianis yreot ? t De sabbati vero observatione similia reperles, .Sin Psahnom S^ serm. 1, n. 6; et in Psalmom
e im. et Mas. At Er. et Lov., prmcedet te.
e Aio. et aliqpot Mss. At Er. et Lov.» et Umquam mt-
bERMO IX. 78
nolont me ista dicere. Sed velint nolint, dicturus sum. Si enim vos non exhorior ut cum advcrbaric concordetis, ego cum illo in lile remanebo. Qui vobis jubet tit faciatis, Ipse nobis jubei ut loquamur. Si iion faciendo quod jubet ut faciatis , adversarii ejus estis; non dicendo quud jubet ut dicamus , adversarii